Nâng hạng thị trường chứng khoán, kích hoạt cấp độ mới

Nhằm nâng cao chất lượng, mở ra khả năng thu hút dòng vốn đầu tư quốc tế quy mô lớn, ổn định và dài hạn cho thị trường chứng khoán Việt Nam, ngày 30.7, Báo Lao Động phối hợp với Bộ Tài chính tổ chức hội thảo chuyên đề “Nâng hạng thị trường chứng khoán, mở rộng kênh huy động vốn cho nền kinh tế” .

Báo Lao Động trân trọng giới thiệu tới độc giả tham luận: "Nâng hạng thị trường chứng khoán, kích hoạt cấp độ mới" của bà Trần Ngọc Thúy Vy - chuyên viên phân tích của Công ty Chứng khoán Mirae Asset Việt Nam.

Thị trường chứng khoán Việt Nam đang đứng trước thời khắc quan trọng trong hành trình phát triển: lộ trình nâng hạng từ thị trường cận biên lên mới nổi. Đây không chỉ là thay đổi về mặt kỹ thuật trong phân loại, mà còn là bước nhảy vọt chiến lược, mở ra cánh cửa kết nối sâu hơn với dòng vốn toàn cầu – đặc biệt là các quỹ đầu tư quy mô lớn thuộc chỉ số FTSE và MSCI.

Việc nâng hạng sẽ kích hoạt một “cấp độ mới” về chuẩn mực thị trường, mức độ minh bạch, khả năng vận hành và năng lực thu hút vốn trung và dài hạn. Đây là cơ hội để thị trường chứng khoán Việt Nam khẳng định vị thế trong khu vực, đồng thời tạo cú hích chuyển hóa cấu trúc vốn, chất lượng doanh nghiệp và hành lang pháp lý theo chuẩn mực quốc tế.

Tiến độ của mục tiêu nâng hạng

Lộ trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam đã không còn là tuyên ngôn mà đang hiện hữu bằng một chuỗi các hành động cải cách cụ thể, có lộ trình và bước tiến rõ ràng. Từ cuối năm 2024 đến nay, hệ thống chính sách, hạ tầng và cơ chế vận hành đang được hoàn thiện ở cấp độ thể chế, kỹ thuật và thực tiễn thị trường. Điều này phản ánh quyết tâm chuyển trạng thái thị trường từ “cận biên” sang “mới nổi” theo đúng chuẩn mực của các tổ chức xếp hạng quốc tế như FTSE Russell và MSCI.

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế và khung pháp lý vận hành thị trường

Từ tháng 11.2024 đến giữa năm 2025, nhiều thông tư quan trọng lần lượt có hiệu lực và được sửa đổi theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế:

Thông tư 68/2024/TT-BTC có hiệu lực từ 2.11.2024, là bước khởi đầu gỡ bỏ yêu cầu “nộp tiền trước khi giao dịch” (non-prefunding), một tiêu chí quan trọng đối với FTSE Russell.

Thông tư 18/2025/TT-BTC và 14/2025/TT-BTC lần lượt sửa đổi quy định về đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán, đồng thời tạo hành lang pháp lý cho hoạt động bán khống, giao dịch T+0 và các nghiệp vụ thị trường phát triển hơn.

Thông tư 03/2025/TT-NHNN ban hành ngày 16.6.2025 quy định rõ về tài khoản nhà đầu tư nước ngoài theo mô hình tài khoản gián tiếp, xóa bỏ những rào cản còn tồn tại khiến Việt Nam bị “treo hạng” trong kỳ đánh giá tháng 3.

Thứ hai, kích hoạt hạ tầng kỹ thuật hiện đại và chuẩn hóa vận hành

Ngày 5.5.2025, hệ thống KRX chính thức được vận hành sau thời gian dài chuẩn bị, đánh dấu bước nhảy vọt về mặt hạ tầng kỹ thuật, cho phép triển khai các nghiệp vụ như giao dịch T+0, bán khống và quản lý rủi ro theo thời gian thực. Đây là điều kiện bắt buộc để thị trường vận hành hiệu quả trong trạng thái mới nổi.

Thứ ba, khẳng định quyết tâm chính trị và kỳ vọng thị trường

Ngày 2.7.2025, tại cuộc họp báo thường kỳ quý II, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã chính thức khẳng định mục tiêu nâng hạng trong năm 2025 là nhiệm vụ trọng tâm của toàn ngành. Song song với đó, Chính phủ đang hoàn tất sửa đổi Nghị định 155/2020/NĐ-CP, hướng đến quy định rõ ràng hơn về tỷ lệ sở hữu nước ngoài, đồng thời xác lập mô hình Trung tâm bù trừ tập trung (CCP) cho thị trường cơ sở và phái sinh – yếu tố then chốt để đáp ứng yêu cầu của MSCI và FTSE.

Thứ tư, giai đoạn nước rút và kỳ vọng nâng hạng

Tháng 9.2025 sẽ là thời điểm đánh giá thường niên của FTSE Russell. Nếu Việt Nam được chấp thuận nâng hạng, quyết định chính thức dự kiến sẽ được công bố vào 7.10.2025. Trong trường hợp tích cực, thị trường Việt Nam có thể được đưa vào rổ các chỉ số mới nổi thứ cấp (Secondary Emerging Market) ngay trong năm 2026.

Cũng trong năm 2026, nếu Nghị định về sở hữu nước ngoài và hệ thống CCP được thực thi đầy đủ, Việt Nam có thể đủ điều kiện để MSCI xem xét đưa vào danh sách theo dõi nâng hạng – mở ra một chu kỳ thu hút vốn quốc tế quy mô lớn, ổn định và dài hạn.

Hàng loạt điểm nghẽn đã được tháo gỡ

Quá trình nâng hạng thị trường không thể diễn ra trong một sớm một chiều. Đó là hành trình cải cách toàn diện, đòi hỏi sự kiên định chính sách và phối hợp đồng bộ từ thể chế, hạ tầng đến cơ chế vận hành. Trong hơn nửa năm qua, Việt Nam đã có những bước tiến thực chất, dần tháo gỡ từng điểm nghẽn kỹ thuật then chốt theo yêu cầu của các tổ chức xếp hạng quốc tế.

Tháo điểm nghẽn lớn nhất: Cơ chế non-prefunding chính thức có hiệu lực

Ngày 2.11.2024 đánh dấu một bước ngoặt lớn khi Thông tư 68/2024/TT-BTC của Bộ Tài chính chính thức có hiệu lực, cho phép giao dịch cổ phiếu mà không yêu cầu nhà đầu tư nước ngoài phải có đủ tiền trước khi đặt lệnh – còn gọi là cơ chế non-prefunding. Điều này đồng nghĩa, nhà đầu tư tổ chức nước ngoài có thể giao dịch ngay trong ngày T+0 và thanh toán vào các ngày sau (T+1 hoặc T+2), tiệm cận chuẩn quốc tế và loại bỏ một trong những rào cản lớn nhất khiến Việt Nam bị trì hoãn nâng hạng trong nhiều năm.

Việc gỡ bỏ cơ chế prefunding là điều kiện tiên quyết để FTSE Russell có thể xem xét nâng Việt Nam lên thị trường mới nổi hạng thứ cấp (Secondary Emerging Market), đồng thời mở cánh cửa để MSCI đánh giá lại khả năng gia nhập danh sách theo dõi nâng hạng trong tương lai gần.

Triển khai nền tảng kỹ thuật hiện đại – Hệ thống KRX chính thức vận hành

Ngày 5.5.2025, Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) chính thức vận hành hệ thống công nghệ thông tin KRX – một trong những điều kiện tiên quyết để nâng cao năng lực kỹ thuật và cải thiện trải nghiệm giao dịch.

KRX không chỉ rút ngắn thời gian thanh toán và giải quyết tiêu chí về Chu kỳ thanh toán T+2, mà còn cải thiện rõ rệt năng lực giám sát thị trường, quản lý rủi ro và xử lý khối lượng lệnh lớn. Quan trọng hơn, hệ thống này cho phép triển khai các nghiệp vụ giao dịch mới như T+0, bán khống có kiểm soát và ký quỹ theo chuẩn mực quốc tế trong tương lai gần – là những yêu cầu tiên quyết của MSCI để được xem xét nâng hạng.

Phối hợp thể chế – Phá dỡ các nút thắt pháp lý và kỹ thuật

Thành công của các chính sách trên không chỉ đến từ một cơ quan đơn lẻ, mà là kết quả phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các đơn vị liên quan. Một loạt văn bản pháp lý đã được ban hành, sửa đổi và chuẩn hóa theo đúng lộ trình:

Thông tư 03/2025/TT-NHNN hướng dẫn mở tài khoản đầu tư gián tiếp bằng đồng Việt Nam cho nhà đầu tư nước ngoài theo cơ chế đơn giản hóa, rút ngắn thời gian xử lý.

Thông tư 14/2025/TT-BTC chuẩn hóa quy trình mở tài khoản lưu ký từ số định danh cá nhân (CIC) và chuyển quyền sở hữu hữu danh thay thế dần hình thức lưu ký – bù trừ truyền thống.

Thông tư 18/2025/TT-BTC sửa đổi quy định lưu ký – thanh toán, bổ sung cơ chế công bố thông tin theo chuẩn quốc tế.

Thông tư 68/2024/TT-BTC (đã nêu ở trên) chính thức triển khai non-prefunding.

Tất cả những chính sách này đều được xây dựng theo hướng mở, thân thiện với nhà đầu tư tổ chức nước ngoài, góp phần phá vỡ các điểm nghẽn kỹ thuật – pháp lý và đưa Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu nâng hạng.

Những kỳ vọng mới

Kỳ vọng tháo gỡ toàn diện từ hạ tầng đến cơ chế thanh toán.

Việc vận hành hệ thống KRX không chỉ giúp thị trường chứng khoán Việt Nam rút ngắn thời gian xử lý lệnh và thanh toán, mà còn khắc phục đáng kể các lỗi giao dịch – nguyên nhân chủ yếu dẫn đến các phiên thất bại kỹ thuật. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh thanh khoản thị trường ngày càng lớn, nhu cầu giao dịch tần suất cao của các nhà đầu tư trong và ngoài nước không ngừng gia tăng.

Tuy nhiên, KRX mới là bước khởi đầu. Một yếu tố nền tảng khác được kỳ vọng sẽ sớm hoàn tất là việc thành lập công ty bù trừ trung tâm (CCP) – đơn vị chịu trách nhiệm trực tiếp về toàn bộ quá trình thanh toán bù trừ, thay vì cơ chế phi tập trung như hiện tại. Theo lộ trình, CCP sẽ được đưa vào vận hành trong năm 2026, giúp hoàn chỉnh cấu trúc hạ tầng kỹ thuật, chuyên nghiệp hóa quy trình thanh toán và tiệm cận các chuẩn mực cao nhất của thị trường mới nổi.

Đồng thời, VSDC và các thành viên liên quan như công ty chứng khoán, ngân hàng lưu ký cũng sẽ được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện cung cấp các dịch vụ bù trừ – thanh toán – lưu ký, bảo đảm tính liền mạch trong quy trình thanh toán toàn thị trường.

Làm rõ cơ chế giao dịch non-prefunding theo quy định mới

Một trong những điểm nghẽn mang tính chất kỹ thuật – pháp lý then chốt đã được tháo gỡ là cơ chế non-prefunding (NPF) dành cho nhà đầu tư tổ chức nước ngoài. Thông tư 68/2024/TT-BTC không chỉ chính thức hóa cơ chế này, mà còn quy định chi tiết trách nhiệm của các bên liên quan trong trường hợp nhà đầu tư không kịp bổ sung đủ tiền sau khi lệnh khớp.

Theo đó, nhà đầu tư nước ngoài (tổ chức) thực hiện đăng ký mã số giao dịch tại VSDC, đồng thời mở tài khoản vốn đầu tư gián tiếp tại ngân hàng lưu ký và tài khoản giao dịch chứng khoán tại công ty chứng khoán. Nếu công ty chứng khoán được phép cung cấp dịch vụ NPF thì nhà đầu tư có thể đặt lệnh mà không cần phải nộp tiền trước. Trách nhiệm thanh toán sẽ được hoàn tất sau khi lệnh khớp theo khung thời gian quy định nội bộ của từng CTCK.

Trong trường hợp nhà đầu tư không bổ sung kịp tiền, công ty chứng khoán có quyền bán số cổ phiếu đã chuyển về tài khoản tự doanh của mình trên hệ thống, nhằm bù đắp khoản thiếu. Nhà đầu tư sẽ phải chịu trách nhiệm đối với mọi khoản lỗ và chi phí phát sinh. Đây là bước tiến giúp thị trường tiếp cận cơ chế giao dịch chuyên nghiệp, đồng thời hạn chế rủi ro hệ thống nhờ cơ chế bảo vệ hai chiều: vừa linh hoạt cho nhà đầu tư, vừa bảo vệ CTCK.

Mô hình giao dịch mới, như sơ đồ trình bày, cũng minh chứng cho tính liên thông và giám sát chặt chẽ từ phía các chủ thể: ngân hàng lưu ký – công ty chứng khoán – VSDC – CCP – Sở giao dịch chứng khoán. Đây là nền tảng quan trọng để các tổ chức xếp hạng quốc tế đánh giá sự hoàn thiện của thị trường Việt Nam trong hành trình nâng hạng.

Mục tiêu không còn xa

Từ tháng 9.2018, FTSE Russell đã đưa Việt Nam vào danh sách theo dõi nâng hạng từ thị trường cận biên (Frontier) lên thị trường mới nổi thứ cấp (Secondary Emerging). Đây là bước đầu ghi nhận nỗ lực cải cách của Việt Nam trong việc hoàn thiện cơ chế vận hành thị trường chứng khoán và tăng cường khả năng tiếp cận đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Tính đến thời điểm hiện tại, FTSE Russell phân loại các thị trường chứng khoán trên thế giới thành 4 nhóm chính:

Developed (Thị trường phát triển).

Advanced Emerging (Thị trường mới nổi nâng cao).

Secondary Emerging (Thị trường mới nổi thứ cấp).

Frontier (Thị trường cận biên).

Theo bảng phân loại mới nhất (cập nhật đến tháng 3.2025), Việt Nam vẫn đang nằm trong nhóm Frontier. Tuy nhiên, FTSE đã ghi nhận nỗ lực đáng kể của Việt Nam thông qua việc triển khai cơ chế giao dịch không yêu cầu ký quỹ trước (NPF) – một trong những điều kiện kỹ thuật then chốt để được nâng hạng. Đây là điểm mà nhiều thị trường trước đây từng bị “vướng” khi xét tiêu chí tiếp cận của nhà đầu tư nước ngoài.

Cùng với đó, Việt Nam đã thực hiện một loạt cải cách liên quan đến mở tài khoản vốn đầu tư gián tiếp, nới giới hạn sở hữu nước ngoài, và đơn giản hóa thủ tục hành chính cho nhà đầu tư tổ chức quốc tế. Những cải tiến này phản ánh quyết tâm mạnh mẽ của cơ quan quản lý trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và tạo điều kiện thuận lợi cho dòng vốn dài hạn tham gia thị trường.

Đợt đánh giá tiếp theo của FTSE sẽ diễn ra vào tháng 9.2025. Đây là cơ hội mang tính bước ngoặt để Việt Nam chính thức được nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp, qua đó mở rộng cơ hội tiếp cận các rổ chỉ số toàn cầu, thu hút dòng vốn lớn từ các quỹ ETFs và nhà đầu tư tổ chức trên thế giới. Việc được nâng hạng không chỉ mang lại hiệu ứng về dòng tiền, mà còn là thước đo cho mức độ minh bạch, hiệu quả vận hành và sức hút đầu tư của toàn bộ nền kinh tế.

Đã đáp ứng 8/9 tiêu chí nâng hạng

Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc được đưa vào danh sách theo dõi nâng hạng mà còn ghi nhận bước tiến rõ rệt trong việc hoàn thiện hạ tầng thị trường, đáp ứng hầu hết các tiêu chí của FTSE Russell dành cho thị trường mới nổi thứ cấp. Tính đến kỳ rà soát tháng 3.2025, phần lớn các tiêu chí quan trọng đã được Việt Nam đáp ứng đầy đủ, từ giám sát thị trường, môi giới, minh bạch, chi phí giao dịch cho đến hoạt động lưu ký.

Theo báo cáo đánh giá của FTSE Russell, Việt Nam được đánh giá là “đạt” ở 8/9 tiêu chí chính bao gồm:

Cơ quan quản lý chủ động giám sát thị trường, đảm bảo tính minh bạch và ổn định.

Không có rào cản đáng kể về dòng vốn, không áp dụng hình phạt hay hạn chế quá mức với nhà đầu tư nước ngoài.

Hệ thống môi giới vận hành hiệu quả, cạnh tranh lành mạnh.

Chi phí giao dịch được kiểm soát, hợp lý và minh bạch, phản ánh đúng bản chất cạnh tranh thị trường.

Tính minh bạch được cải thiện rõ rệt, đặc biệt là về thông tin giao dịch, báo cáo thị trường và công bố dữ liệu theo thời gian thực.

Trung tâm lưu ký và hệ thống lưu ký vận hành ổn định, an toàn, chất lượng cao.

Chu kỳ thanh toán đã đạt chuẩn T+2, phù hợp với thông lệ quốc tế hiện hành.

Chỉ còn duy nhất một tiêu chí chưa được đánh giá chính thức là “Tỷ lệ các giao dịch thất bại hiếm”, vốn thuộc về khía cạnh kỹ thuật trong thanh toán bù trừ. Tuy nhiên, với việc Việt Nam đang chuẩn bị triển khai mô hình CCP (Central Counterparty Clearing) và hệ thống giao dịch mới KRX, kỳ vọng đặt ra là tiêu chí này sẽ được hoàn thiện và đưa vào đánh giá ngay sau khi hệ thống đi vào vận hành ổn định trong thời gian tới.

Triển vọng Việt Nam sau khi FTSE nâng hạng

Việc Việt Nam được kỳ vọng nâng hạng từ thị trường cận biên lên mới nổi thứ cấp (Secondary Emerging) trong kỳ rà soát tháng 9.2025 và chính thức có hiệu lực vào tháng 3.2026 sẽ mở ra những cơ hội đáng kể về dòng vốn quốc tế. Theo ước tính, quy mô vốn hóa của VN-Index tính đến ngày 11.7.2025 đạt hơn 238 tỉ USD, tương đương với một số quốc gia đang có tỉ trọng phân bổ trong chỉ số FTSE Emerging Markets Index như Chile (187 tỉ USD) hay Qatar (168 tỉ USD). Với nền tảng vốn hóa hiện tại, Việt Nam hoàn toàn có khả năng được phân bổ ở mức tỉ trọng khoảng 0,7% nếu chính thức được thêm vào rổ chỉ số.

Đáng chú ý, với tỉ trọng phân bổ 0,7% trong rổ FTSE Emerging Markets Index, riêng quỹ ETF tiêu biểu như Vanguard FTSE Emerging Markets – hiện có quy mô khoảng 83 tỉ USD – đã có thể phân bổ gần 581 triệu USD vào thị trường Việt Nam. Đây mới chỉ là một trong số rất nhiều quỹ đầu tư bị động và chủ động đang theo dõi các chỉ số của FTSE làm cơ sở giải ngân. Trên thực tế, kinh nghiệm từ các thị trường đã được nâng hạng trước đây như Saudi Arabia, Pakistan hay Romania cho thấy, dòng vốn ngoại thường tăng mạnh ngay từ thời điểm được công bố nâng hạng và tiếp tục gia tăng sau khi chính thức có hiệu lực, không chỉ từ nhóm quỹ theo chỉ số mà còn từ các quỹ chủ động quan tâm đến câu chuyện cải cách và tiềm năng tăng trưởng dài hạn.

Cấu trúc thị trường Việt Nam theo phân loại của FTSE tính đến ngày 30.6.2025 cũng đang cho thấy sự đa dạng và sức hút rõ rệt ở các nhóm ngành chủ chốt. Trong rổ FTSE Vietnam All-share, nhóm bất động sản dẫn đầu với tỉ trọng 22,7% và vốn hóa gần 274,1 ngàn tỉ đồng, tiếp theo là ngân hàng chiếm 20,5% và nhóm dịch vụ tài chính chiếm 14,4%. Nếu xét riêng trong rổ FTSE Vietnam – rổ hẹp hơn, phục vụ một số quỹ chuyên biệt – tỉ trọng nhóm bất động sản chiếm tới 35,3%, cho thấy mức độ tập trung dòng vốn mạnh mẽ vào các doanh nghiệp lớn trong ngành. Một số nhóm ngành khác cũng có tỉ trọng đáng kể như ngân hàng (10,6%), dịch vụ tài chính (13,4%), công nghiệp (14,9%) và thực phẩm – đồ uống (5,7%).

Tỉ trọng phân ngành không chỉ thể hiện sự quan tâm của dòng tiền quốc tế mà còn là cơ sở quan trọng để thị trường định vị lại cơ hội cho nhà đầu tư trong và ngoài nước. Với quy mô thị trường ngày càng tiệm cận các chuẩn mực mới nổi, danh mục cổ phiếu đủ điều kiện đang gia tăng cả về số lượng và chất lượng, thị trường chứng khoán Việt Nam được kỳ vọng sẽ thu hút dòng vốn ổn định, dài hạn và có định hướng rõ ràng hơn trong giai đoạn hậu nâng hạng.

Bài học kinh nghiệm từ các quốc gia đã được nâng hạng

Kinh nghiệm từ các thị trường đi trước cho thấy, tác động tích cực của việc được nâng hạng không chỉ dừng lại ở thay đổi về phân loại kỹ thuật mà còn tạo ra cú hích lớn đối với diễn biến thị trường chứng khoán trong trung và dài hạn. Theo thống kê của FTSE và các tổ chức quản lý quỹ, hầu hết các quốc gia được nâng hạng lên nhóm thị trường mới nổi thứ cấp (Secondary Emerging) đều ghi nhận mức tăng trưởng đáng kể của chỉ số chứng khoán trong vòng 1–2 năm kể từ thời điểm được công bố nâng hạng chính thức.

Trường hợp điển hình là Qatar – quốc gia được đưa vào danh sách theo dõi (Watchlist) từ tháng 9.2013 và chính thức được nâng hạng vào tháng 9.2015. Sau khi được giải ngân dần trong khoảng thời gian từ tháng 9.2016 đến tháng 3.2017, chỉ số Qatar General Index đã tăng trưởng đến 511% tính đến thời điểm hiện tại. Đây là một mức tăng rất mạnh, phản ánh niềm tin của dòng vốn quốc tế vào cấu trúc thị trường mới được cải thiện và khả năng hấp thụ vốn của hệ thống tài chính nước sở tại.

Tương tự, Kuwait là một trong những quốc gia có quá trình chuẩn bị nâng hạng dài nhất, từ tháng 9.2008 đến tháng 9.2018 mới chính thức được giải ngân. Trong giai đoạn 10 năm này, thị trường Kuwait đã trải qua nhiều cải cách sâu rộng về cơ chế vận hành, luật pháp, chuẩn mực kế toán và đặc biệt là hạ tầng giao dịch. Nhờ đó, từ thời điểm được giải ngân đến nay, chỉ số chứng khoán Kuwait đã tăng tới 74%, minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của lộ trình chuẩn bị bài bản trước khi nâng hạng.

Trường hợp của Saudi Arabia và Romania cũng rất đáng chú ý. Saudi Arabia – nền kinh tế lớn nhất Trung Đông – chính thức được nâng hạng vào tháng 3.2018 và được giải ngân từ tháng 3.2019. Sau quá trình này, chỉ số Tadawul All Share tăng thêm 42%. Trong khi đó, Romania – quốc gia có quy mô thị trường và trình độ phát triển tương đồng với Việt Nam – được đưa vào danh sách theo dõi từ tháng 9.2019 và nâng hạng vào tháng 9.2020. Chỉ trong khoảng một năm sau đó, chỉ số BET đã tăng tới 70,4%.

Những con số nêu trên khẳng định rằng, việc được FTSE nâng hạng không chỉ là một sự kiện mang tính biểu tượng, mà còn là cú hích thực chất giúp cải thiện mức định giá, tăng cường thanh khoản, thu hút dòng vốn dài hạn và cải thiện kỳ vọng của nhà đầu tư toàn cầu. Đó là lý do vì sao nhiều thị trường đã chủ động chuẩn bị nhiều năm trước khi chính thức được nâng hạng, đồng thời tận dụng thời điểm ngay sau công bố để triển khai các chính sách cải cách toàn diện.

Tăng trưởng vốn hóa – một chỉ báo đáng tin cậy sau nâng hạng

Nếu như chỉ số chứng khoán thể hiện kỳ vọng ngắn hạn của nhà đầu tư thì vốn hóa thị trường lại là thước đo phản ánh sức mạnh thực chất và quy mô tích lũy của thị trường trong trung và dài hạn. Quan sát diễn biến vốn hóa tại các thị trường từng được FTSE nâng hạng cho thấy, đa phần đều ghi nhận xu hướng gia tăng rõ rệt, bắt đầu từ giai đoạn trước khi công bố nâng hạng chính thức và kéo dài trong nhiều năm sau đó.

Chẳng hạn, thị trường Kuwait – với thời gian chuẩn bị lên tới 10 năm – đã chứng kiến sự bứt phá về vốn hóa từ mốc 60 tỉ USD lên khoảng 150 tỉ USD, tức tăng trưởng hơn 2,5 lần kể từ năm 2018, thời điểm FTSE bắt đầu giải ngân theo tỉ trọng mới. Điều này phản ánh sự cải thiện không chỉ ở giá cổ phiếu mà còn ở khối lượng, thanh khoản và niềm tin nhà đầu tư trong việc tham gia thị trường sau khi các rào cản lớn về cơ chế đã được gỡ bỏ.

Tương tự, Qatar cũng ghi nhận mức tăng trưởng vốn hóa rất ấn tượng, đặc biệt trong khoảng 2017–2020 – giai đoạn mà thị trường được giải ngân mạnh mẽ và hưởng lợi từ dòng vốn quốc tế. Từ dưới 100 tỉ USD, vốn hóa thị trường Qatar đã vọt lên trên 180 tỉ USD, trước khi điều chỉnh theo chu kỳ.

Trường hợp của Chile dù không tăng quá mạnh, nhưng lại giữ được sự ổn định trong dài hạn. Đây là minh chứng cho việc, sau nâng hạng, nếu thị trường duy trì cải cách thể chế, cải thiện môi trường đầu tư và quản trị doanh nghiệp, thì đà tăng về vốn hóa có thể được bảo toàn thay vì mang tính nhất thời.

Việt Nam hiện đang có vốn hóa vào khoảng 250 tỉ USD – tiệm cận các thị trường mới nổi như Kuwait hay Qatar tại thời điểm được giải ngân. Theo đánh giá của các tổ chức quốc tế, nếu được nâng hạng trong kỳ tháng 9.2025, Việt Nam có khả năng tiếp cận các quỹ ETF mới với quy mô lên đến hàng tỉ USD. Khi đó, dòng tiền sẽ không chỉ giúp tăng điểm số, mà còn làm thay đổi quy mô và vị thế thị trường Việt Nam trên bản đồ tài chính toàn cầu.

Sự chuẩn bị kỹ càng từ hạ tầng giao dịch, mô hình CCP, nới tỉ lệ sở hữu nước ngoài, chuẩn hóa công bố thông tin, cùng với độ mở ngày càng lớn của nền kinh tế, là những yếu tố tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam bước vào chu kỳ tăng trưởng vốn hóa mới. Đây không chỉ là cơ hội cho thị trường tài chính, mà còn là bước tiến chiến lược để nâng cao sức cạnh tranh quốc gia trong thu hút vốn đầu tư dài hạn.

Nhóm cổ phiếu kỳ vọng hưởng lợi và cơ hội đầu tư sau nâng hạng

Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam đang tiến gần thời điểm có thể được nâng hạng lên nhóm thị trường mới nổi hạng 2 theo phân loại của FTSE Russell, chúng tôi cho rằng đây là thời điểm quan trọng để nhà đầu tư rà soát lại danh mục, chuẩn bị chiến lược đón dòng vốn.

Trên cơ sở dữ liệu cập nhật mới nhất đến tháng 7.2025, một số nhóm ngành, cổ phiếu có khả năng được hưởng lợi rõ nét bao gồm:

Nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn, còn dư địa sở hữu nước ngoài, có tỉ trọng cao trong rổ chỉ số FTSE như HPG, VIC, VHM, VNM, VCB, SSI…

Nhóm ngành chứng khoán, với kỳ vọng hưởng lợi kép từ việc thanh khoản tăng, margin mở rộng và tâm lý nhà đầu tư cải thiện.

Nhóm cổ phiếu đáp ứng tốt các tiêu chí về vốn hóa, thanh khoản, tỷ lệ free-float, đồng thời có tiềm năng được các quỹ thụ động thêm mới hoặc gia tăng tỉ trọng.

Từ kinh nghiệm của các thị trường đã được nâng hạng, chúng tôi nhận thấy diễn biến giá cổ phiếu thường tăng mạnh trong giai đoạn trước và sau khi được thêm vào danh mục chỉ số. Do đó, việc chủ động cơ cấu danh mục, tập trung vào các mã còn room ngoại và đáp ứng tiêu chí chỉ số sẽ là chiến lược phù hợp trong giai đoạn này.

Chúng tôi tin rằng, nếu được nâng hạng thành công, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ có thêm điều kiện để cải thiện chất lượng dòng vốn, tăng tính minh bạch, thu hút các nhà đầu tư tổ chức và hướng đến sự phát triển bền vững hơn trong trung và dài hạn.