Mới đây, đại diện Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ TT&TT) cho biết, tới thời điểm ngày 26/7, đơn vị này vẫn chưa nhận được thông tin chính thức cũng như hồ sơ Zalo xin cấp phép hoạt động mạng xã hội này.
Trước đó, ngày 27/6, Thanh tra Sở TT&TT TP. HCM đã gửi văn bản yêu cầu các nhà đăng ký và quản lý tên miền tại Việt Nam dừng cung cấp hai tên miền là Zalo.vn và Zalo.me thuộc sở hữu của Công ty VNG trước ngày 19/7 do hoạt động mạng xã hội nhưng không xin phép. Văn bản nói trên cũng đi kèm quyết định xử phạt hành chính với VNG.
Zalo ban đầu là OTT - ứng dụng gọi điện, nhắn tin miễn phí (tương tự như Viber, WhatsApp, Line, Kakao Talk, Mocha…) được VNG ra mắt lần đầu tiên vào tháng 8/2012 (bản thử nghiệm) và 4 tháng sau ra bản chính thức. Đến giữa tháng 1/2014, VNG công bố đạt 7 triệu người dùng, đứng thứ 2 tại thị trường trong nước, sau Viber - tốc độ phát triển được xem là khá ấn tượng đối với một sản phẩm công nghệ Việt.
Đến nay, theo công bố của VNG, Zalo đã có hơn 100 triệu người sử dụng tại Việt Nam và nhiều nước và vùng lãnh thổ trên thế giới như Mỹ, Myanmar, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan… Hiện ứng dụng này có khoảng 46 triệu người sử dụng hàng tháng. Zalo hiện là "mạng xã hội" có thị phần đứng thứ hai tại Việt Nam, sau Facebook (theo số liệu của Bộ Thông tin và Truyền thông).
Không thể phủ nhận những nỗ lực, quyết tâm, sự đầu tư và sáng tạo của VNG trong việc xây dựng và phát triển Zalo để có thể đứng vững và cạnh tranh sòng phẳng với hàng loạt ứng dụng của các tập đoàn công nghệ hàng đầu trên thế giới, như Viber, YouTube, Facebook…, khi mà hàng chục các ứng dụng OTT khác cả trong nước và nước ngoài không thể cạnh tranh nổi, hoặc đã bị bật bãi hoặc "sống một cách teo tóp".
Zalo đặc biệt còn đang trên hành trình trở thành một "siêu" ứng dụng. Trên ứng dụng này, người dùng có thể mua sắm (Zalo Shop), tra cứu xe bus phục vụ đi lại, tra cứu thông tin thời tiết, mua vé máy bay, tra cứu vệ sinh an toàn thực phẩm các cửa hàng ăn uống, cập nhật thông tin y tế, đặt lịch khám, thanh toán hóa đơn điện nước.
Không chỉ vậy, Zalo của VNG hiện còn hợp tác với trên 30 tỉnh thành trong việc triển khai mô hình hành chính công 4.0, nhằm cải cách hành chính và tương tác với người dân, xây dựng mô hình thành phố thông minh, cung cấp cho người dân tính năng kiểm tra tình trạng hồ sơ, góp ý với các cơ quan nhà nước hoặc cập nhật những thông tin, chính sách, dự thảo luật mới nhất…
Theo ông Nguyễn Hữu Cường, nhân viên phụ trách lĩnh vực an ninh cộng đồng mạng của BKAV: “Các trang mạng xã hội phải đăng ký giấy phép hoạt động còn OTT thì không, nhà cung cấp dịch vụ chỉ cần đăng ký bản quyền nếu muốn. Luật An ninh mạng cũng không đề cập tới ứng dụng. Đây có thể là lý do vì sao Zalo dù đã hoạt động như một mạng xã hội nhưng lại không muốn đăng ký giấy phép mạng xã hội”, ông Cường nhận định.
Bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, Trưởng phòng Thông tin điện tử, Cục Phát thanh, truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ TT&TT) cho biết, tới nay có khoảng 465 mạng xã hội được cấp phép hoạt động và chịu sự quản lý của cơ quan này.
Liên quan tới ứng dụng trên mạng xã hội, bà Huyền cho rằng, dù không có quy định cũng như cơ quan đầu mối quản lý riêng, song khi ứng dụng cung cấp dịch vụ nào thì phải tuân thủ các quy định pháp lý liên quan lĩnh vực đó. “Ứng dụng bản chất là một dạng website cũng có địa chỉ IP, được thiết kế tối ưu hóa để sử dụng trên điện thoại. Trong luật không có khái niệm nào chung chung về ứng dụng mà không liên quan tới dịch vụ nào cả. Khi sử dụng các dịch vụ trên ứng dụng, nhà cung cấp phải tuân thủ các quy định của pháp luật liên quan. Chẳng hạn Zalo có dịch vụ thương mại điện tử thì phải tuân theo quy định pháp lý trong lĩnh vực thương mại điện tử chứ không thể nói họ chỉ là một ứng dụng”, bà Huyền dẫn giải.
Trở lại câu chuyện xử phạt Zalo, bà Huyền cho biết: “Tính tới thời điểm này, các cơ quan quản lý vẫn đang làm mọi biện pháp thực thi quyết định xử lý chứ chưa phải kết thúc”.
Với mô hình hoạt động hoàn toàn theo mạng xã hội, Zalo tất nhiên muốn tiếp tục duy trì thì bắt buộc phải xin giấy phép thiết lập mạng xã hội, theo quan điểm của cơ quan quản lý.
Nhưng cũng phải nhìn thấy một viễn cảnh trước mắt, khi Zalo hoạt động theo giấy phép mạng xã hội, với những quy định như lý giải ở trên, Zalo sẽ phải đối mặt với rất nhiều bất lợi và thua thiệt so với các mạng xã hội nước ngoài đang hoạt động "ngoài vòng pháp luật" tại Việt Nam. Trong khi chính việc không chịu ràng buộc các quy định quản lý khi hoạt động theo hình thức OTT, Zalo mới có cơ sở để phát triển, sáng tạo, lớn mạnh và cạnh tranh sòng phẳng được với các mạng nước ngoài trong suốt thời gian qua.
Quy định mạng xã hội cũng sẽ đặt Zalo vào tình thế cạnh tranh không bình đẳng, và cũng không có gì đảm bảo rằng về sự không "trượt dốc" của Zalo khi bị bất lợi nhiều mặt.
Một lãnh đạo doanh nghiệp công nghệ thông tin (thuộc doanh nghiệp Nhà nước) cho rằng, lâu nay cơ quan quản lý cứ nói hỗ trợ tối đa cho mạng xã hội trong nước phát triển nhưng hơi tí lại đè ra phạt, trong khi các mạng xã hội nước ngoài ảnh hưởng đến an ninh, chính trị như thế thì vẫn tung hoành. "Ở đây đang tồn tại vấn đề bảo hộ ngược, rất lớn", vị lãnh đạo doanh nghiệp này nhấn mạnh.
Ông Nguyễn Thế Tân, Tổng giám đốc VCCorp, không ít lần bức xúc "tố" một loạt các bất cập trong chính sách quản lý đối với lĩnh vực nội dung số. Theo ông Tân, bình thường doanh nghiệp nội dung số Việt Nam phải làm theo quy định, sai thì phạt, rồi thanh kiểm tra, nhưng ngược lại, doanh nghiệp nước ngoài như Facebook, YouTube… không phải kiểm duyệt, giải trình khi có nội dung được xem là không tích cực.
"Hoặc nếu cấp phép làm con cá thì chỉ được phép làm con cá. Nếu làm trang tin điện tử thì không làm mạng xã hội. Đã làm nhạc trực tuyến thì không được làm thông tin tổng hợp…", ông Tân nêu một loạt ví dụ về việc "nếu làm theo quy định thì sẽ khổ thế nào"!
Soi chiếu ở nhiều góc độ, dẫn giải trên, câu chuyện Zalo trong vụ việc mới đây không nên nhìn đơn thuần ở góc độ có phép hay không có phép, mà vấn đề lớn hơn, toàn diện hơn, mang tính chất mở đường là doanh nghiệp Việt, đặc biệt là các start-up cần lắm một cơ chế để được thỏa sức sáng tạo, phát triển trong môi trường bình đẳng với các doanh nghiệp, các ứng dụng công nghệ nước ngoài tại Việt Nam.