Đổi mới sáng tạo – đòn bẩy đưa doanh nghiệp Việt vươn xa trong hội nhập toàn cầu

Trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với áp lực cạnh tranh ngày càng khốc liệt từ cả trong và ngoài nước. Việc duy trì mô hình kinh doanh truyền thống không còn đủ để bảo đảm tăng trưởng bền vững. Đổi mới sáng tạo vì thế trở thành yếu tố cốt lõi, không chỉ giúp doanh nghiệp cải thiện hiệu quả hoạt động mà còn mở rộng không gian phát triển, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, giai đoạn 2021–2025, vốn đầu tư đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp Việt tăng trung bình gần 18% mỗi năm. Nếu năm 2021, con số chỉ ở mức 12 tỷ USD thì đến năm 2024 đã lên tới 22 tỷ USD và dự kiến cán mốc 27 tỷ USD vào năm nay. Đầu tư tăng đều phản ánh sự chuyển dịch từ tư duy khai thác nguồn lực sang tư duy sáng tạo giá trị, coi công nghệ, tri thức và đổi mới là động lực phát triển.

 Đổi mới sáng tạo là bước đi chiến lược của mỗi doanh nghiệp.

Đổi mới sáng tạo mang lại nhiều lợi ích rõ rệt. Thứ nhất, nó giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình sản xuất, tiết kiệm thời gian, giảm thiểu lãng phí và nâng cao chất lượng sản phẩm. Thứ hai, doanh nghiệp có thể tạo ra những sản phẩm, dịch vụ khác biệt, bắt kịp xu hướng tiêu dùng mới, từ đó gia tăng khả năng tiếp cận thị trường quốc tế. Thứ ba, đổi mới sáng tạo thúc đẩy văn hóa doanh nghiệp năng động, khuyến khích nhân viên phát huy ý tưởng, tăng sự gắn kết và cải thiện hiệu quả quản trị.

Trường hợp điển hình có thể kể đến VinFast. Chỉ trong vòng vài năm, hãng xe này đã từ một thương hiệu non trẻ trở thành cái tên nổi bật trên thị trường quốc tế. Với định hướng xe điện thông minh, VinFast đã đưa hơn 35.000 xe ra nước ngoài trong năm 2024, khẳng định vị thế của Việt Nam trong ngành công nghiệp xanh. Đằng sau thành công đó là chiến lược R&D toàn diện, hợp tác với các tập đoàn công nghệ toàn cầu và xây dựng hệ sinh thái sạc điện rộng khắp. Đây là minh chứng rõ ràng cho việc đổi mới sáng tạo có thể giúp doanh nghiệp Việt tự tin hội nhập.

Một ví dụ khác là Masan Group với hệ thống bán lẻ WinCommerce. Thông qua việc ứng dụng dữ liệu lớn (big data) và trí tuệ nhân tạo (AI), Masan đã cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng, tăng hiệu suất bán hàng trên mỗi cửa hàng Winmart+ thêm 12% vào năm 2025 so với giai đoạn trước. Ngoài ra, doanh nghiệp còn tiên phong triển khai mô hình kết nối trực tuyến – ngoại tuyến (O2O), mang đến trải nghiệm mua sắm liền mạch, bắt kịp xu hướng tiêu dùng mới.

Không chỉ dừng lại ở các tập đoàn lớn, đổi mới sáng tạo còn mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tại Đồng Tháp, startup AgriConnect đã ứng dụng AI và IoT trong canh tác lúa. Giải pháp này giúp nông dân tiết kiệm 15% chi phí phân bón, giảm 20% lượng nước tưới và tăng 10% năng suất mùa vụ. Dự án không chỉ nâng cao hiệu quả kinh tế mà còn thúc đẩy sản xuất nông nghiệp bền vững. Đây là ví dụ sinh động cho thấy đổi mới sáng tạo không phân biệt quy mô, miễn là có quyết tâm và tầm nhìn dài hạn.

Tuy nhiên, hành trình đổi mới sáng tạo không hề dễ dàng. Một khảo sát của VCCI năm 2024 cho thấy gần 40% doanh nghiệp thừa nhận thiếu vốn để đầu tư công nghệ mới, trong khi 35% gặp khó khăn trong việc thu hút nhân sự R&D. Ngoài ra, rào cản về văn hóa đổi mới và tâm lý e ngại rủi ro vẫn hiện hữu ở không ít lãnh đạo doanh nghiệp. Nếu không vượt qua, những hạn chế này sẽ trở thành lực cản cho tiến trình hội nhập.

Nhận thức rõ thách thức, Chính phủ đã đưa ra nhiều chính sách hỗ trợ. Chương trình “Đổi mới công nghệ quốc gia đến năm 2030” khuyến khích doanh nghiệp nâng cấp công nghệ sản xuất; Quỹ Đổi mới sáng tạo quốc gia (NATIF) cung cấp vốn vay ưu đãi cho các dự án R&D; và các trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP.HCM tạo môi trường kết nối giữa doanh nghiệp, startup và nhà đầu tư. Đây là những nền tảng quan trọng giúp doanh nghiệp tận dụng tốt hơn cơ hội hội nhập.

Nhìn lại các trường hợp thành công và số liệu thực nghiệm, có thể thấy đổi mới sáng tạo không chỉ là xu hướng mà đã trở thành trụ cột phát triển của doanh nghiệp. Dù là tập đoàn lớn hay startup nhỏ, doanh nghiệp nào biết tận dụng đổi mới sáng tạo đều có thể vươn xa, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Đây không chỉ là con đường để nâng cao năng suất và lợi nhuận, mà còn là cách để khẳng định thương hiệu Việt trên trường quốc tế.

Trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng, đổi mới sáng tạo sẽ tiếp tục là đòn bẩy quan trọng, đưa doanh nghiệp Việt vững bước tiến ra thế giới, phát triển bền vững và góp phần nâng cao vị thế quốc gia.