Cúm mùa bùng phát sớm, virus cúm A/H3N2 K đứng sau 90% ca bệnh

Cúm A/H3N2 K là chủng virus cúm đang đứng sau 90% ca mắc bệnh.

Mùa cúm năm nay bắt đầu sớm hơn vài tuần so với những năm trước. Ảnh: AFP

Virus cúm thường lây nhiễm cho người chủ yếu thuộc 2 nhóm chính: Cúm A và cúm B. Cúm A là loại biến đổi mạnh nhất, chịu trách nhiệm cho hầu hết các đợt dịch cúm mùa và toàn bộ đại dịch cúm từng được ghi nhận. Cúm B chủ yếu lưu hành ở người.

Virus cúm A có nhiều phân nhóm khác nhau, tùy thuộc vào sự kết hợp của 2 protein bề mặt là haemagglutinin (H) và neuraminidase (N). Phân nhóm đang lưu hành phổ biến ở người là H1N1 (bao gồm biến thể gây đại dịch năm 2009, nay đã trở thành cúm mùa) và H3N2. Những phân nhóm này có thể thay đổi theo từng mùa do các đột biến nhỏ.

Virus cúm B có 2 dòng chính là B/Victoria và B/Yamagata. Trong đó, dòng B/Yamagata hầu như không còn được phát hiện kể từ năm 2020.

Chính tính biến đổi cao của virus cúm là lý do vaccine cúm phải được sản xuất hằng năm, với sự kết hợp của 3 hoặc 4 chủng virus từng lưu hành trong mùa trước.

Mùa cúm năm nay bắt đầu sớm hơn vài tuần so với những năm trước. Tại Nhật Bản, số ca mắc đã tăng cao bất thường ngay từ tháng 10.

Tại Liên minh châu Âu, cúm cũng xuất hiện sớm hơn dự kiến. Ở Tây Ban Nha, ngưỡng dịch tễ đã bị vượt qua sớm hơn vài tuần so với thông lệ.

Một diễn biến đáng chú ý khác là sự áp đảo rõ rệt của virus cúm A/H3N2, đặc biệt là phân nhóm phụ K. Dù trong năm nay, virus A/H1N1 chiếm ưu thế tại bán cầu nam và phân nhóm K của A/H3N2 chỉ bùng lên vào giai đoạn cuối nhưng tại Vương quốc Anh và Nhật Bản, A/H3N2 K đã trở thành chủ đạo. Gần 90% mẫu virus cúm tại 2 quốc gia này hiện thuộc phân nhóm A/H3N2 K. Mỹ và Canada cũng đang ghi nhận xu hướng tương tự.

Phân nhóm K của A/H3N2, trước đây được gọi là J.2.4.1, hiện đã được phát hiện trên tất cả châu lục. Trong giai đoạn từ tháng 5 đến tháng 11.2025, phân nhóm này chiếm khoảng 1/3 tổng số virus A/H3N2 được phân tích trên toàn cầu và gần một nửa tại EU.

Những thay đổi về mặt di truyền của phân nhóm K thuộc virus A/H3N2 không xuất phát từ sự tái tổ hợp hay trộn lẫn giữa các virus khác nhau và không được xem là thay đổi lớn. Trên thực tế, đây vẫn là virus H3N2 đã lưu hành trong cộng đồng người từ năm 1968 nhưng xuất hiện thêm một số đột biến gene.

Điều này là diễn biến bình thường, bởi virus cúm mỗi mùa đều tiến hóa thông qua các đột biến nhằm né tránh hệ miễn dịch của người. Một số năm, quá trình này diễn ra hiệu quả hơn những năm khác.

Thực tế, các quốc gia Đông Á hiện ghi nhận số ca nhiễm phân nhóm K đang giảm và không xuất hiện tình trạng bệnh nặng bất thường. Các phân tích cũng cho thấy, các chủng phân nhóm K lưu hành tại những quốc gia này không khác biệt so với các chủng hiện diện tại EU. Điều này mang lại tín hiệu tích cực, cho thấy phân nhóm K không có xu hướng gây bệnh nặng hơn.

Trong những mùa cúm gần đây, A/H3N2 không phải là virus chiếm ưu thế, mà vị trí này thường thuộc về A/H1N1. Điều đó có thể khiến mức độ miễn dịch của cộng đồng đối với A/H3N2 thấp hơn do ít tiếp xúc trong thời gian gần đây.

Bên cạnh đó, các mùa cúm do A/H3N2 chi phối thường có xu hướng nghiêm trọng hơn, với hiệu quả vaccine thấp hơn và số ca bệnh nặng ở người cao tuổi cao hơn so với các mùa cúm mà A/H1N1 chiếm ưu thế.