So với năm 2023, số ca đột quỵ nhập viện năm nay đang gia tăng. Các chuyên gia cho biết, thời tiết lạnh không chỉ gây co thắt mạch máu làm tăng huyết áp, mà còn làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, dẫn đến cả đột quỵ do xuất huyết não và nhồi máu não.

Bệnh nhân Đ.V.Đ sau khi vào khoa cấp cứu đã nhanh chóng được đặt nội khí quản, thở máy. Ảnh: BV TWQĐ 108

Trường hợp đầu tiên, đêm ngày 6/12/2024 khi bắt đầu đợt không khí lạnh gần đây nhất, một bệnh nhân nam Đ.V.Đ 45 tuổi, Hà Nội không có tiền sử bệnh lý, đã phải cấp cứu trong tình trạng hôn mê sau khi tắm khuya.

Kết quả chẩn đoán cho thấy xuất huyết não với khối máu 90 cm³, và bệnh nhân buộc phải phẫu thuật mở sọ để giải ép áp lực não, hiện tại bệnh nhân vẫn phải điều trị tích cực, duy trì thở máy, tiên lượng rất nặng.

Trường hợp thứ 2, bệnh nhân N.X.K 42 tuổi, Hải Dương sau tắm đêm ngày 17/12/2024, đôt ngột đau đầu, ý thức chậm dần đi vào hôn mê, đã được sơ cứu tuyến trước, chuyển đến Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 giờ thứ 3, mặc dù đã được hồi sức cấp cứu tích cực, tuy nhiên tổn thương đột quỵ chảy máu não quá nặng, bệnh nhân hôn mê sâu không còn khả năng cứu chữa.

Cả 2 trường hơp trên đều là những người bệnh khá trẻ, không có bệnh lý mạn tính, tai biến xảy ra sau khi tiếp xúc với lạnh đột ngột, để lại di chứng nặng nề và đe dọa tính mạng người bệnh. Điều đáng tiếc này có thể không xảy ra nếu chúng ta biết cách phòng tránh hợp lý.

Theo nhiều nghiên cứu trên thế giới việc tiếp xúc với lạnh là yếu tố nguy cơ thúc đẩy sự gia tăng đột quỵ não, cả đột quỵ chảy máu não và đột quỵ nhồi máu não.

Một số cơ chế bệnh sinh của vấn đề này như sự thay đổi theo mùa và nhiệt độ tác động tới các yếu tố nguy cơ đột quỵ (tăng huyết áp, tăng đường huyết, tăng lipid máu, rung nhĩ ) làm gia tăng nguy cơ đột quỵ.

Co thắt mạch máu có mạch ngoại vi và tăng huyết áp đột ngột thoáng qua sau khi tiếp xúc với lạnh có thể gây vỡ mạch máu não, gây đột quỵ xuất huyết não. Điều này lý giải cho hiện tượng đột quỵ xuất huyết não thường cao nhất vào ngày đầu tiếp xúc với lạnh.

Hiện tượng co mạch giúp giữ cơ thể không mất nước cũng làm tăng độ nhớt của máu. Nhiệt độ giảm cũng làm cơ thể tăng sản xuất hồng cầu và tiểu cầu nhằm tăng sự trao đổi chất của cơ thể, dẫn đến hình thảnh cục máu đông. Từ đó tăng nguy cơ tắc nghẽn mạch máu dẫn đến nhồi máu não. Điều này lý giải cho hiện tượng đột quỵ nhồi máu não thường xảy ra sau vài ngày tiếp xúc với lạnh.

Bác sỹ của Bệnh viện Trung ương 108 cho hay, các dấu hiệu đột quỵ mùa lạnh cũng tương tự như các dấu hiệu thông thường. Bạn có thể dựa theo nguyên tắc FAST để nhận biết đột quy, bao gồm: F (Face - Mặt): Khuôn mặt lệch, tê hoặc yếu một bên. A (Arms - Tay): Yếu hoặc không nâng được một bên tay. S (Speech - Lời nói): Nói khó, nói lắp hoặc không hiểu lời nói. T (Time - Thời gian): Cấp cứu ngay lập tức, vì thời gian vàng trong 6 giờ đầu quyết định hiệu quả điều trị.

Ngoài ra, cũng cần chú ý đến các triệu chứng khác như đau đầu dữ dội, chóng mặt, mất thị lực hoặc mất thăng bằng đột ngột,…

Khi gặp người bị đột quỵ mùa lạnh cần gọi cấp cứu ngay, đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất, việc đưa người bệnh đến bệnh viện sớm giúp người bệnh được điều trị kịp thời hạn chế được các di chứng về sau. 

Không nên tự ý cho người bệnh sử dụng bất kỳ loại thuốc nào vì một số loại thuốc sẽ làm tình trạng xuất huyết não trở nên nghiêm trọng hơn và làm các biến chứng sẽ càng nặng nề hơn, tăng nguy cơ tử vong.

Cần lưu ý không chích máu ngón tay người bệnh; không cử động, lắc người bệnh; không cho người bệnh ăn hay uống để tránh sặc,… Người nhà cũng không nên cạo gió, nặn chanh vào miệng. Đây là những quan niệm sai lầm, không hỗ trợ gì cho người bị đột quỵ.

Với người bị đột quỵ mùa lạnh, nên để người bệnh nằm nghiêng một chỗ, nới lỏng quần áo, tránh để người bệnh mặc trang phục quá chật. Ghi lại thời gian người bệnh có dấu hiệu đột quỵ cũng như các triệu chứng của người bệnh để có thể cung cấp với nhân viên y tế.

Để phòng ngừa đột quỵ hiệu quả trong mùa lạnh cần lưu ý giữ ấm cơ thể, nhất là vùng đầu và cổ. Khi tham gia hoạt động thể chất, nên mặc nhiều lớp áo, khi cơ thể ấm lên sau vận động thì có thể cởi bỏ bớt và mặc vừa đủ giữ ấm cơ thể.

Nếu đang hoạt động ngoài trời lạnh và thấy mình đổ mồ hôi, như vậy cơ thể đang bị quá nóng và không ổn; nhất là đối với người có bệnh tim mạch thì tốt nhất nên nghỉ ngơi, cởi bớt áo khoác và vào ngay trong nhà.. 

Đo huyết áp định kỳ, nhất là với người có tiền sử tăng huyết áp và có chế độ ăn uống lành mạnh, ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế chất béo, đường, muối.

Tăng cường hoạt động thể dục nhẹ nhàng 30 phút mỗi ngày để hỗ trợ tim mạch cần tuân theo nguyên tắc không hoạt động quá sức.

Hạn chế rượu bia, thuốc lá và khám sức khỏe định kỳ, chủ động tầm soát , phát hiện sớm và điều trị kịp thời các yếu tố nguy cơ để đề phòng đột quỵ.