Chìa khóa để hút dòng vốn quốc tế đầu tư vào năng lượng tái tạo

Còn nhiều rào cản trong thu hút đầu tư năng lượng tái tạo

Theo Nhóm Công tác Điện và Năng lượng (Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam), để theo kịp tốc độ tăng trưởng kinh tế, nhu cầu tiêu thụ năng lượng, đặc biệt là điện năng, đã tăng nhanh chóng trong hai thập kỷ qua. Tỉ trọng tiêu thụ điện trong nhu cầu năng lượng tổng thể tăng gần gấp đôi trong giai đoạn 2010 - 2018, từ 15% lên 27%. Trong tương lai, nhu cầu điện của Việt Nam sẽ tăng trung bình 6,5%/năm trong giai đoạn đến năm 2050 để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Thời gian qua, ngành năng lượng tái tạo của Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ với những mục tiêu đầy tham vọng cho điện gió, điện mặt trời và điện mặt trời mái nhà trong những thập kỷ tới. Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh đặt mục tiêu năng lượng tái tạo (không bao gồm thủy điện) chiếm tới 36% tổng công suất lắp đặt vào năm 2030 và lên tới 75% vào năm 2050, riêng điện gió ngoài khơi dự kiến đạt 139 GW vào giữa thế kỷ. Để đạt được các mục tiêu này, Việt Nam cần có chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, khung pháp lý minh bạch và huy động được nguồn vốn đầu tư lớn. Mặc dù sở hữu tiềm năng lớn trong phát triển năng lượng tái tạo, Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản trong việc thu hút đầu tư, đặc biệt là từ khu vực tư nhân và nhà đầu tư quốc tế.

Theo báo cáo Kế hoạch năng lượng sản xuất tại Việt Nam 4.0 - Nâng cao khả năng thu hút nguồn vốn cho ngành năng lượng sạch của Việt Nam của Nhóm Công tác Điện và Năng lượng - thủ tục hành chính phức tạp và không nhất quán trong chính sách là một trong những rào cản chính tại Việt Nam. Các quy trình cấp phép phức tạp, kéo dài thời gian và thiếu minh bạch khiến nhiều nhà đầu tư nước ngoài e ngại.

Chính sách hỗ trợ như biểu giá FIT không ổn định và thường xuyên thay đổi gây khó khăn trong việc dự đoán và lập kế hoạch dài hạn cho các dự án. Hiện nay, cơ chế giá điện FIT đã chấm dứt nhưng cơ chế đấu thầu lại chưa thực sự rõ ràng, khiến cho các dự án năng lượng tái tạo mới tại Việt Nam khó phát triển.

Cải thiện môi trường đầu tư, khơi thông dòng vốn năng lượng tái tạo

Theo TS. Đinh Tuấn Minh - Giám đốc Trung tâm Giải pháp thị trường cho các vấn đề Kinh tế và Xã hội - để có thể hiện thực hóa các mục tiêu phát triển năng lượng tái tạo, Việt Nam cần xây dựng các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện môi trường đầu tư, đặc biệt là tạo điều kiện để thu hút dòng vốn dài hạn quy mô lớn từ khu vực nước ngoài. Điều này càng trở nên cấp thiết khi nhiều doanh nghiệp trong nước còn gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn lớn và dài hạn phục vụ cho các dự án điện tái tạo.

“Việt Nam đã chuyển từ cơ chế giá cố định (FiT) sang cơ chế đấu thầu cạnh tranh, nhưng lại chưa ban hành các hướng dẫn chi tiết và khung pháp lý cụ thể. Sự thiếu rõ ràng này khiến niềm tin của nhà đầu tư bị suy giảm. Do đó, cần sớm hoàn thiện một khung pháp lý ổn định, minh bạch nhằm khơi thông dòng vốn FDI vào lĩnh vực năng lượng sạch. Việt Nam cũng cần đầu tư nâng cấp hệ thống hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt là hệ thống truyền tải điện quốc gia. Hệ thống hiện tại chưa đáp ứng được tốc độ tăng trưởng công suất từ các nguồn năng lượng tái tạo, dẫn đến tình trạng quá tải cục bộ và lãng phí nguồn lực” - TS. Đinh Tuấn Minh nhấn mạnh.

TS. Đinh Tuấn Minh cho rằng, Việt Nam cần thúc đẩy thu hút FDI chất lượng cao thông qua cơ chế khuyến khích thiết thực. Việt Nam nên ưu tiên các nhà đầu tư có năng lực tài chính mạnh và công nghệ hiện đại; hỗ trợ tài chính ban đầu cho các dự án điện gió ngoài khơi; đồng thời, khuyến khích chuyển giao công nghệ và tăng cường đối thoại công - tư để xây dựng niềm tin lâu dài cho các nhà đầu tư.

"Phát triển công nghiệp phụ trợ và nâng cao năng lực nội địa là yếu tố quan trọng để tạo sức bật cho ngành năng lượng tái tạo. Cần chú trọng đầu tư vào đào tạo nhân lực chất lượng cao, cải thiện hệ thống đổi mới sáng tạo, và đẩy mạnh phát triển chuỗi cung ứng nội địa phục vụ ngành năng lượng sạch”, TS. Đinh Tuấn Minh nêu rõ.

Bà Sunita Dubey - đại diện quốc gia của Liên minh Năng lượng Toàn cầu vì Con người và Hành tinh cho hay, Việt Nam cần tăng cường hợp tác thể chế giữa các bộ, cơ quan quản lý, tổ chức tài chính trong nước và quốc tế để có thể thu hút được nguồn vốn đầu tư vào năng lượng tái tạo trong thời gian tới.