Định hình giải pháp chiến lược cho ngành năng lượng Việt Nam

Tại Diễn đàn, các đại biểu đã tập trung giới thiệu các công nghệ mới và các mô hình thành công trên thế giới, khuyến khích sự đổi mới và ứng dụng công nghệ tiên tiến trong ngành năng lượng. Đồng thời, thảo luận, phân tích những “điểm nghẽn” hiện hữu và đề xuất các giải pháp mang tính đột phá, góp phần quan trọng giúp các  các nhà hoạch định chính sách trong việc xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý cho phát triển năng lượng bền vững.

Thông qua Diễn đàn, các đại biểu cũng mong muốn góp phần nâng cao nhận thức của xã hội về tầm quan trọng của việc chuyển đổi sang năng lượng sạch và vai trò của công nghệ trong quá trình này.

Các nội dung trọng tâm của Diễn đàn, gồm:

1/ Xu hướng công nghệ năng lượng mới: Giới thiệu và thảo luận về các công nghệ năng lượng tiên tiến trên thế giới trong quản lý năng lượng, lưới điện thông minh, công nghệ lưu trữ năng lượng, hydro xanh và các giải pháp năng lượng tái tạo hiệu suất cao.

2/ Chính sách và cơ chế phát triển năng lượng bền vững: Trao đổi về các chính sách, hành lang pháp lý nhằm khuyến khích đầu tư, nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ năng lượng sạch tại Việt Nam, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

3/ Thực trạng và giải pháp cho các dự án năng lượng tái tạo: Phân tích những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai các dự án năng lượng tái tạo, từ đó đề xuất các giải pháp tháo gỡ.

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, ông Đào Quang Bính, Phó Chủ tịch Hội đồng biên tập, Tổng Thư ký toà soạn Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy/Vietnam Economic Times, cho rằng con đường phát triển năng lượng theo phương cách truyền thống, dựa vào nguồn năng lượng hóa thạch đã không còn phù hợp. Chúng ta cần một tư duy mới, cách tiếp cận mới, một cuộc cách mạng thực sự trong lĩnh vực năng lượng. Lời giải cho bài toán này nằm ở công nghệ”.

Theo đó, công nghệ chính là “chìa khóa vàng” để mở ra cánh cửa tương lai năng lượng xanh và bền vững về năng lượng. Công nghệ sẽ giúp hóa giải những thách thức, biến thách thức thành cơ hội để Việt Nam không chỉ “vươn mình” về kinh tế, mà còn “vươn mình” trong việc trở thành một hình mẫu về phát triển bền vững.

Ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, nhấn mạnh: “Việc ứng dụng công nghệ hiện đại và chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo, được xem là con đường tất yếu để đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường”.

Tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), Việt Nam đã đưa ra cam kết mạnh mẽ đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam đã có những bước đi quan trọng. Về hoàn thiện thể chế, ông Thi cho biết Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó đã đề ra một trong những nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu là “Phát triển hạ tầng năng lượng bền vững, kết nối khu vực; nâng cao nội lực ngành công nghiệp chế tạo, dịch vụ phục vụ ngành năng lượng”. Nghị quyết này đang được sơ kết đánh giá, trên cơ sở đó xem xét ban hành một Nghị quyết mới trong giai đoạn hiện nay.

TSKH. Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA), nhận định: “Trong suốt quá trình đổi mới và phát triển đất nước, ngành năng lượng Việt Nam đã đạt được những thành tựu vượt bậc, đi trước một bước để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng”.

Tuy nhiên, TSKH. Phan Xuân Dũng cũng thẳng thắn chỉ ra bốn khó khăn, thách thức mà ngành năng lượng đang phải đối mặt.

Một là, an ninh năng lượng vẫn là một thách thức lớn khi nguồn cung sơ cấp trong nước ngày càng cạn kiệt, phụ thuộc nhiều vào năng lượng nhập khẩu gia tăng.

Hai là, quá trình chuyển dịch năng lượng sang các nguồn sạch hơn, bền vững hơn tuy đã có những kết quả ban đầu nhưng còn nhiều vướng mắc.

Ba là, khung khổ pháp lý và các cơ chế, chính sách để khuyến khích đầu tư vào năng lượng sạch, công nghệ mới vẫn cần tiếp tục nhanh chóng được hoàn thiện để tạo ra một môi trường đầu tư minh bạch, ổn định và hấp dẫn cho các nhà đầu tư.

Bốn là, trình độ khoa học, công nghệ trong nước, đặc biệt là khả năng nội địa hóa thiết bị cho ngành năng lượng tái tạo vẫn còn hạn chế.

Tại phiên thảo luận thứ nhất trong khuôn khổ của Diễn đàn, lãnh đạo các doanh nghiệp đã tập trung trao đổi, nhận định vai trò của các công nghệ năng lượng mới như một động lực cốt lõi cho quá trình chuyển dịch xanh và thúc đẩy năng lực sáng tạo công nghệ tại Việt Nam.

Phiên thảo luận đã làm rõ rằng quá trình chuyển dịch năng lượng của Việt Nam là một bài toán phức hợp, đòi hỏi một chiến lược tổng thể và đồng bộ. Không có một giải pháp duy nhất nào có thể giải quyết mọi vấn đề. Thay vào đó, cần có sự kết hợp hài hòa giữa việc phát triển các công nghệ năng lượng mới, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, hiện đại hóa và thông minh hóa lưới điện, đồng thời tạo ra một hệ sinh thái chính sách thuận lợi để thu hút đầu tư và thúc đẩy nội địa hóa công nghệ.

Các diễn giả đều đồng tình rằng, để đạt được các mục tiêu tham vọng, Việt Nam cần có những chính sách dài hạn, ổn định và một sự quyết tâm mạnh mẽ trong việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Tại phiên thảo luận thứ hai, các đại biểu tập trung đi sâu vào việc làm thế nào để hoàn thiện hệ sinh thái chính sách. Việt Nam đang đối mặt với bài toán kép: vừa phải đảm bảo an ninh năng lượng cho mục tiêu tăng trưởng hai con số, vừa phải thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc xây dựng một khung chính sách đủ mạnh để tạo lực đẩy cho cả công nghệ và đầu tư.

Kết thúc phiên thảo luận, các đại biểu đã đưa ra những từ khóa rất có ý nghĩa. Đó là “Thực tiễn”, “Đồng bộ”, “Công nghệ”, “Chia sẻ”, “Chỉ huy trưởng”, “Con người có tầm nhìn”. Theo đó, để hệ sinh thái chính sách thực sự tạo ra lực đẩy, thu hút đầu tư vào ngành năng lượng, cần phải có sự kết hợp của tất cả các yếu tố này. Chính sách phải xuất phát từ thực tiễn, được thực thi đồng bộ. Công nghệ phải được làm chủ. Lợi ích và trách nhiệm cần được chia sẻ hài hòa. Phải có một cơ quan đầu mối đủ mạnh để điều phối. Và trên hết, yếu tố con người, từ các nhà hoạch định chính sách đến đội ngũ chuyên gia, kỹ sư, phải có đủ năng lực và tầm nhìn dài hạn.

Việt Nam đang đối mặt với những thách thức lớn về năng lượng. Nhu cầu điện năng dự báo sẽ tăng trưởng từ 8-10% mỗi năm trong thập kỷ tới để phục vụ cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Trong khi đó, các nguồn năng lượng sơ cấp truyền thống như thủy điện, than đá và dầu khí đang dần cạn kiệt, khiến Việt Nam ngày càng phụ thuộc vào nhiên liệu nhập khẩu. Thêm vào đó, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu, với thiệt hại kinh tế ước tính lên tới 3% GDP hàng năm.

Trong bối cảnh đó, việc chuyển dịch sang các giải pháp năng lượng mới, đặc biệt là năng lượng tái tạo và ứng dụng công nghệ tiên tiến, không còn là một lựa chọn mà đã trở thành một mệnh lệnh chiến lược. Điều này không chỉ giúp đảm bảo an ninh năng lượng mà còn hiện thực hóa cam kết của Việt Nam tại COP26 về việc đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Diễn đàn “Công nghệ năng lượng trong kỷ nguyên mới” sẽ được phát sóng trên các nền tảng của VnEconomy: VnEconomy.vn, FanPage VnEconomy, Youtube VnEconomy và được truyền thông rộng rãi trên các phương tiện truyền thông đại chúng và phương tiện truyền thông số của Tòa soạn.