AI không phải chủ thể quyền sở hữu trí tuệ

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định AI không phải chủ thể quyền sở hữu trí tuệ. Ảnh: Phạm Đông

Ngày 24.11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT).

Phát biểu giải trình các ý kiến của đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, hiện nay chuyển dịch quan trọng nhất của SHTT là chuyển dịch từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa các kết quả nghiên cứu.

“Một quốc gia phát triển là một quốc gia mà tài sản vô hình, tài sản trí tuệ (TSTT) chiếm tới 80% tổng tài sản quốc gia”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Đối với Việt Nam, đã đến giai đoạn Việt Nam phải ưu tiên phát triển và bảo vệ TSTT để phát triển thành nước thu nhập cao, do vậy, cơ bản các sửa đổi là xung quanh đổi mới này.

Về nhiệm vụ cải cách thủ tục hành chính, dự thảo luật yêu cầu chuyển đổi số toàn diện để giảm thời gian thẩm định nội dung sáng chế từ 18 tháng xuống 12 tháng và có cơ chế thẩm định nhanh trong 3 tháng, đảm bảo để không tồn hồ sơ đăng ký.

“Những năm qua, chúng ta tồn trên 100.000 hồ sơ và năm 2025, Bộ KHCN đã phải tập trung, dồn lực để xử lý xong số hồ sơ tồn này”, Bộ trưởng nói.

Liên quan đến quyền SHTT đối với các sản phẩm do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra một phần, toàn bộ đang được nhiều đại biểu quan tâm, Bộ trưởng nhấn mạnh: AI không phải chủ thể quyền SHTT. Sản phẩm do AI tự động tạo ra, không có sự tham gia của con người thì không được bảo hộ bản quyền, sáng chế như tác phẩm của con người.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, sản phẩm do con người sử dụng AI như một công cụ để tạo ra, giống như bút vẽ, máy ảnh, con người có đóng góp sáng tạo đáng kể như ý tưởng, chỉ đạo, lựa chọn, chỉnh sửa kết quả AI thì có thể công nhận là tác giả, nhà sáng chế.

Nhưng khi tạo ra nội dung khác thì phải đảm bảo không xâm phạm quyền SHTT của người khác. AI mà không được tiếp cận dữ liệu thì sẽ không có AI. AI là trí tuệ nhân tạo. Cách mà chúng ta ứng xử như thế nào với trí tuệ con người thì nên ứng xử như vậy đối với AI.

Về mở rộng đối tượng bảo hộ SHTT, kiểu dáng công nghiệp đối với sản phẩm phi vật lý để phù hợp với xu thế công nghệ mới, nhất là công nghệ số, AI, luật sẽ giao Chính phủ quy định chi tiết điều kiện bảo hộ đối với loại sản phẩm này.

Về nâng cao nhận thức và tăng cường thực thi, cần nâng cao nhận thức xã hội và doanh nghiệp về SHTT là xử lý gốc. Không có nhận thức đúng thì sẽ không có đăng ký bảo hộ, không có khai thác, không tôn trọng quyền của người khác. Có nhận thức thì mới sinh ra nhu cầu và áp lực cải cách các hoạt động SHTT.

Phải đưa SHTT vào giáo dục phổ thông, đại học, truyền thông mạnh mẽ cho doanh nghiệp và cộng đồng. Hoàn thiện tòa án chuyên biệt về SHTT, bổ sung các hình phạt mang tính răn đe.

"Cần coi xâm phạm quyền SHTT cũng như là ăn cắp trong thế giới thực, phải được xử lý nghiêm minh. Chuyển thực thi lên môi trường số cũng là một giải pháp có tính đột phá”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ.