Giá trị bản quyền âm nhạc toàn cầu năm 2024 đạt 47,2 tỷ USD

Theo đó, báo cáo do Will Page, cựu Kinh tế trưởng của Spotify và Hiệp hội thu tiền bản quyền PRS for Music của Anh, thực hiện và được công bố trên website Pivotal Economics, đã ghi nhận trong năm 2024, giá trị toàn cầu của bản quyền âm nhạc, bao gồm cả bản ghi âm và tác phẩm âm nhạc, đã đạt mức cao nhất từ trước đến nay, 47,2 tỷ USD. 

So với năm 2023, con số này đã tăng thêm 2,3 tỷ USD, tương đương mức tăng 5,2%. Theo báo cáo, “tốc độ tăng trưởng đang chậm lại, chủ yếu vì đây là năm đầu tiên các tác động từ đại dịch đã hoàn toàn biến mất”.

Trong tổng giá trị 47,2 tỷ USD đó, 29 tỷ USD, chiếm 61%, đến từ doanh thu âm nhạc ghi âm, tăng 5% so với cùng kỳ năm trước. Các tổ chức quản lý  bản quyền tập thể, gọi tắt là CMO, mang về 13,6 tỷ USD, tăng 8% so với cùng kỳ, trong khi thu nhập trực tiếp của các nhà xuất bản đạt 4,6 tỷ USD, giảm 1% so với năm trước. Như vậy, mảng sáng tác đóng góp 39% tổng giá trị bản quyền âm nhạc toàn cầu.

Trong giai đoạn mười năm này, ba phân khúc tăng trưởng với tốc độ rất khác nhau. Các CMO tăng trưởng 50%, doanh thu của các hãng thu âm tăng gấp đôi, còn doanh thu trực tiếp của các nhà xuất bản tăng tới 112%. Báo cáo nhận định rằng “ICMP từ lâu đã ủng hộ khả năng các nhà xuất bản tự cấp phép quyền của mình, thay vì bị ràng buộc bởi các cơ chế tập thể, và kết quả tăng trưởng này ủng hộ lập luận đó”.

Động lực tăng trưởng chính đến từ sự mở rộng liên tục của streaming và sự trỗi dậy của hiện tượng mà Will Page gọi là “glocalisation”, tức toàn cầu hóa mang tính địa phương, khi sức mạnh của thị trường nội địa đang tái định hình nền kinh tế âm nhạc toàn cầu.

Tuy nhiên, theo phân tích của Will Page, con số tổng thể 47,2 tỷ USD chỉ phản ánh một phần bức tranh. Trong khi ngành công nghiệp âm nhạc ăn mừng việc vượt qua cột mốc lịch sử này, vị chuyên gia kinh tế cho rằng những thay đổi cấu trúc sâu sắc hơn đang diễn ra trong cách giá trị được tạo ra, thu về và phân bổ.

Các nền tảng streaming đã làm thay đổi căn bản cách con người tiêu thụ âm nhạc, cho phép nghệ sĩ trong nước đạt được quy mô chưa từng có tại thị trường nội địa mà không nhất thiết phải nổi tiếng toàn cầu. Sự dịch chuyển này có tác động sâu rộng đến cách ngành đo lường thành công, phân bổ nguồn lực và dự báo tăng trưởng trong tương lai.

Báo cáo cũng chỉ ra các mối đe dọa và cơ hội mới nổi. Từ khả năng AI âm nhạc vừa tạo ra vừa phá hủy giá trị ở các phân khúc khác nhau, cho tới những khoảng trống trong đo lường khiến hàng trăm triệu USD doanh thu chưa được ghi nhận, phân tích của Page cho thấy bức tranh phức tạp hơn nhiều so với các con số tăng trưởng năm sau so với năm trước.

Bên cạnh đó, độ trễ doanh thu giữa các hãng thu âm và nhà xuất bản cho thấy những chu kỳ có thể tái định hình kỳ vọng ngắn hạn của các bên trong toàn bộ chuỗi giá trị bản quyền.

Năm điểm quan trọng rút ra từ báo cáo

Cột mốc 47,2 tỷ USD che giấu sự dịch chuyển cấu trúc trong việc nắm giữ giá trị

Dù con số tổng thể cho thấy tăng trưởng ấn tượng trong mười năm qua, Page cho rằng câu chuyện quan trọng hơn nằm ở việc giá trị đang được tạo ra ở đâu.

“Quá trình địa phương hóa toàn cầu của giá trị bản quyền nhắc chúng ta rằng con số lớn được tính toán mỗi năm đang được phân bổ khác đi giữa các thị trường,” Page viết.

Ông dẫn ví dụ từ ba thị trường, gồm Đan Mạch, một thị trường nhỏ, Hàn Quốc, thị trường trung bình, và Brazil, thị trường lớn hoặc thậm chí cực lớn.

Tại Đan Mạch, 16 trong số 20 album bán chạy nhất năm ngoái là của nghệ sĩ Đan Mạch, hát bằng tiếng Đan Mạch, dù ngôn ngữ này chỉ có khoảng 6 triệu người sử dụng.

Báo cáo nhận định rằng: “Ba ‘người chiến thắng’ của địa phương hóa toàn cầu này cho thấy ngày càng nhiều giá trị được giữ lại trong thị trường nội địa, thay vì được chuyển về các trụ sở quốc tế.”

Đây là một sự thay đổi căn bản so với thời kỳ phát thanh truyền thống. “Thị trường tự do của streaming đã đạt được điều mà thị trường phát thanh được quản lý không làm được, đó là sự nổi bật của nghệ sĩ nội địa,” Page nhấn mạnh.

Không giống radio truyền thống, vốn thường ưu ái các tiết mục quốc tế, streaming cho phép nghệ sĩ địa phương thống lĩnh thị trường trong nước và đôi khi vươn lên bảng xếp hạng toàn cầu chỉ nhờ nhu cầu nội địa.

Sự thống trị của K-Pop tại Nhật Bản đang làm mờ ranh giới thể loại

K-Pop đã trở nên phổ biến đến mức tại Nhật Bản, khái niệm thể loại này dần trở nên khó xác định. “Nhật Bản là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Hàn Quốc, với 14 trong số 100 nghệ sĩ hàng đầu tại Nhật năm nay được gắn nhãn K Pop,” Page viết. “K-Pop đã vượt pop tại Hàn Quốc, trong khi tại Nhật, quy mô của K-Pop chỉ bằng một nửa pop, nhưng tốc độ tăng trưởng stream lại nhanh gấp đôi.”

Với sự trở lại sắp tới của BTS, Page cho rằng “chúng ta có thể chứng kiến một điểm bùng phát, nơi K-Pop vượt qua pop tại Nhật Bản”. Nếu điều này xảy ra, ông nhận định, “nó sẽ đặt ra nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời, đặc biệt liên quan đến bản chất của thuật ngữ ‘K-Pop’”.

JH Kah, CEO của HYBE Latin America, mô tả sự thay đổi này một cách rõ nét: “Tower Records vẫn phát triển mạnh ở Nhật Bản, điều đó nói lên rất nhiều. Cả một tầng trong cửa hàng flagship tại Tokyo được dành riêng cho K-Pop. Trong khi đó, văn hóa các hãng đĩa Nhật Bản chịu ảnh hưởng của nhiều thập kỷ trì trệ, còn người Hàn Quốc thì luôn khát khao hơn, phương châm của chúng tôi là tồn tại và phát triển.”

“Đó là lý do vì sao hiện nay bạn thấy các hãng đĩa Nhật thuê nhiều lãnh đạo người Hàn, và các công ty Hàn Quốc thì trực tiếp tiến vào thị trường Nhật Bản. Ranh giới đang bị xóa nhòa cả trên sân khấu lẫn hậu trường.” Thậm chí, một số lãnh đạo Nhật Bản còn gọi hiện tượng này là “J-K Pop”, cho thấy cuộc khủng hoảng bản sắc của thể loại.

Quy mô thị trường nội địa của Brazil đủ mạnh để đưa nghệ sĩ ra toàn cầu

Thị trường Brazil thể hiện rõ nhất cực điểm của glocalisation. “Chỉ cần kéo từ đầu đến cuối bảng xếp hạng 100 nghệ sĩ hàng đầu trên YouTube tại Brazil, bạn sẽ không thấy bất kỳ nghệ sĩ quốc tế nào, không có tiếng Tây Ban Nha, không có tiếng Anh, thậm chí không có cả K Pop Demon Hunters. Tất cả đều là tiếng Bồ Đào Nha,” Page viết.

Tuy nhiên, bất chấp sự “cô lập” về ngôn ngữ này, “các nghệ sĩ Brazil vẫn vươn lên dẫn đầu các bảng xếp hạng toàn cầu nhờ hoàn toàn vào nhu cầu trong nước”.

Roni Maltz Bin, CEO của Grupo Sua Música, đưa ra những ví dụ ấn tượng: “Album Little Love của MC Cabelinho đứng đầu bảng xếp hạng Brazil và đạt vị trí số 2 trên bảng Top Global Debut Album Charts, dù 99,5% lượt stream đến từ Brazil. Trường hợp của Evoney Fernandes cũng tương tự, đạt vị trí số 7 toàn cầu với 97,4% lượt stream đến từ Brazil.”

“Natanzinho Lima ra mắt cùng tuần với Bad Bunny nhưng vẫn đạt vị trí số 4 trên bảng xếp hạng toàn cầu của Spotify, với 98,3% lượt stream đến từ Brazil. Điều này cho thấy sức mạnh của thị trường Brazil, chỉ riêng nhu cầu nội địa cũng đủ để đưa nghệ sĩ lên bản đồ toàn cầu.”

Âm nhạc AI là mối đe dọa lớn

“Một lực cản không cần giới thiệu là sự trỗi dậy của AI âm nhạc,” Page viết. “Câu hỏi mà ai cũng đặt ra là liệu AI sẽ bổ trợ hay ăn mòn ngành kinh doanh trị giá 47,2 tỷ USD này.”

Câu trả lời của ông cho thấy cả hai kịch bản có thể xảy ra cùng lúc. “Đây là lúc chúng ta cần xem xét lại khái niệm ‘phân chia công bằng’ và tự hỏi liệu các thỏa thuận thương mại gần đây với Suno và Udio có thể tạo thêm giá trị cho mảng B2C, nhưng đồng thời xóa sổ giá trị ở mảng B2B do thay thế các thư viện nhạc sản xuất hay không. Nếu vậy, tác động của AI sẽ mang tính bất đối xứng.”

Cảnh báo này cho thấy, dù con số 47,2 tỷ USD có thể tiếp tục tăng nhờ các ứng dụng AI hướng tới người tiêu dùng, một phần giá trị lớn trong lĩnh vực âm nhạc sản xuất chuyên nghiệp có thể bị phá hủy, tạo ra người thắng và kẻ thua ngay trong cùng một hệ sinh thái.

Dù con số 47,2 tỷ USD là phép đo toàn diện nhất cho đến nay, Will Page cho rằng vẫn còn một lượng giá trị đáng kể chưa được ghi nhận..

“Trong số 196 lá cờ đang tung bay trước trụ sở Liên Hợp Quốc tại New York, các niên giám ngành âm nhạc chỉ phản ánh chưa đến một phần tư số đó. Về nguyên tắc, chúng ta đo lường càng nhiều, thì càng nắm bắt được nhiều giá trị.”

Trung Quốc là ví dụ điển hình cho những phần còn thiếu chưa được đo lường. “Với 1,6 tỷ USD doanh thu âm nhạc ghi âm, Trung Quốc hiện đứng thứ năm thế giới theo IFPI và sớm vượt qua cả Đức và Anh. Tuy nhiên, đó chưa phải bức tranh đầy đủ về bản quyền,” chuyên gia Will Page lưu ý.

Vị chuyên gia ước tính rằng các đơn vị phát hành Trung Quốc có thể sở hữu thêm khoảng 15% giá trị bản quyền âm nhạc chưa được đo lường trong bất kỳ niên giám nào. Điều đó tương đương gần 250 triệu USD hiện chưa được tính toán.

Do đó, con số được ghi nhận trong báo cáo vẫn chưa là con số đầy đủ nhất, giá trị bản quyền âm nhạc toàn cầu có thể đã vượt rất xa nhờ vào các chính sách bản quyền ngày càng rõ ràng tại các quốc gia nhằm đảm bảo các giá trị sáng tạo được hưởng những lợi ích kinh tế xứng đáng.