Sở hữu trí tuệ thời số hóa: Làm chủ tài sản mã hóa bằng pháp luật

Việt Nam đã ghi dấu mốc lịch sử khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 5/2025/NQ-CP, thiết lập khung pháp lý đầu tiên cho thị trường tài sản mã hóa. Đây là bước ngoặt quan trọng, không chỉ mở ra cơ hội bứt phá trong lĩnh vực tài chính số mà còn đặt ra những thách thức lớn trong việc quản lý một thị trường vốn biến động mạnh. Với nghị quyết này, Việt Nam đã tiên phong so với nhiều quốc gia vẫn còn dè dặt đối với tài sản mã hóa.

Thách thức đối với quyền sở hữu

Ông Nguyễn Đình Thắng - Chủ tịch Liên minh Tài sản số Việt Nam, tài sản số không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là cầu nối mở ra cơ hội phát triển an toàn, minh bạch, hiệu quả và bền vững cho Việt Nam hội nhập toàn cầu trong kỷ nguyên số. Việt Nam đang có nhiều cơ hội thuận lợi để phát triển sàn giao dịch và hệ sinh thái tài sản số nhưng cũng đứng trước các khó khăn thách thức và rủi ro cần được khắc phúc và quản lý hiệu quả.

Theo đó, thành công của thị trường tài sản số Việt Nam phụ thuộc vào khả năng thiết lập khung quản lý hiệu quả, vừa chặt chẽ để giảm thiểu rủi ro, vừa linh hoạt để không kìm hãm sự đổi mới.

Đặc biệt, theo quy định mới, tài sản số được công nhận là một loại tài sản theo pháp luật, đồng nghĩa với việc chúng được bảo vệ tương tự như tài sản hữu hình. Điều này đánh dấu bước tiến lớn trong việc công nhận giá trị pháp lý của tài sản số, tiền mã hóa, NFT (non-fungible token) hay các dạng tài sản vô hình khác.

Tuy nhiên, việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với tài sản số vẫn còn nhiều thách thức, nhất là trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng và pháp luật cần bắt kịp.

Ông Lương Hoàng Hưng - Tổng Biên tập Tạp chí Sở hữu Trí tuệ và Sáng tạo, Phó Chủ tịch Liên minh Tài sản số Việt Nam - nhấn mạnh rằng pháp luật Việt Nam hiện đã có cơ chế bảo hộ các tài sản vô hình được số hóa và xác thực quyền sở hữu. Công nghệ blockchain, nền tảng cốt lõi của tài sản mã hóa, đóng vai trò quan trọng trong việc xác thực nguồn gốc và quá trình lưu chuyển của tài sản.

Thế nhưng, blockchain chỉ có thể ghi nhận lịch sử giao dịch, chứ không thể tự chứng minh quyền sở hữu hợp pháp. Điều này dẫn đến một vấn đề lớn đó là các tài sản số chưa được xác định rõ ràng quyền sở hữu sẽ khó được pháp luật bảo vệ, đặc biệt trong các tranh chấp liên quan đến sở hữu trí tuệ.

Để bảo hộ tài sản mã hóa, Việt Nam cần xây dựng một khung pháp lý đủ chặt chẽ nhưng không làm mất đi lợi thế cạnh tranh. Các cơ quan chức năng phải tuân thủ các chuẩn mực quốc tế như chống rửa tiền (AML) và quy tắc nhận diện khách hàng (KYC), đồng thời linh hoạt điều chỉnh để phù hợp với bối cảnh trong nước. Công nghệ blockchain thay đổi nhanh chóng, đòi hỏi các nhà làm luật phải liên tục cập nhật quy định để không bị tụt hậu. Ví dụ, việc xác thực quyền sở hữu trí tuệ đối với một NFT đòi hỏi cơ chế đăng ký rõ ràng, minh bạch và có thể liên thông với các hệ thống quốc tế.

“Một giải pháp khả thi là kết hợp công nghệ blockchain với các công cụ pháp lý truyền thống. Chẳng hạn, các cơ quan quản lý có thể phát triển hệ thống đăng ký tài sản số, nơi người sáng tạo hoặc chủ sở hữu có thể ghi nhận quyền sở hữu trí tuệ của mình. Hệ thống này cần được tích hợp với blockchain để đảm bảo tính minh bạch và không thể thay đổi. Ngoài ra, việc đào tạo đội ngũ chuyên gia pháp lý hiểu biết về công nghệ số cũng là yếu tố then chốt để xử lý các tranh chấp phát sinh”, ông Lương Hoàng Hưng chia sẻ.

Chia sẻ tại Lễ ra mắt Liên minh Tài sản số Việt Nam (Vietnam Digital Assets Alliance – DAVN), TS Nguyễn Đức Hiển - Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương - đánh giá cao sáng kiến thành lập Liên minh Tài sản số Việt Nam và cho rằng đây là bước đi kịp thời, phù hợp xu hướng phát triển kinh tế số toàn cầu.

“Chúng tôi đồng tình với mục đích, tôn chỉ, sứ mệnh và lộ trình thành lập Liên minh, đồng thời tin tưởng rằng Liên minh sẽ phát triển mạnh mẽ, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế số của Việt Nam trong thời gian tới.

Với trách nhiệm là cơ quan tham mưu chiến lược của Đảng trong lĩnh vực kinh tế - xã hội, chúng tôi bày tỏ sự ủng hộ và đồng hành, phối hợp chặt chẽ với quá trình thúc đẩy hình thành và hoạt động của Liên minh tài sản số Việt Nam”, TS Nguyễn Đức Hiển - Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương bày tỏ.

Tìm kiếm nguồn nhân lực tài sản số

Tại buổi ra mắt Liên minh Tài sản số Việt Nam, PGS. TS. Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện kinh tế Việt Nam, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng - cho biết Việt Nam hiện đang đứng thứ ba toàn cầu về mức độ chấp nhận tài sản số. Đây cũng là cơ hội lớn được đặt vào việc phát triển các Trung tâm tài chính quốc tế tại TP.HCM và Đà Nẵng. Những Trung tâm này được kỳ vọng sẽ tạo nên tiềm năng bùng nổ cho nền kinh tế số Việt Nam, tăng cường nguồn lực cho quốc gia và tạo ra một hình mẫu phát triển tài chính mới.

Cũng theo ông Thiên, thị trường tài sản số có ba đặc tính nổi bật là sự tinh vi rất cao, tốc độ phát triển cao nhất và khả năng kết nối toàn cầu. Chính vì vậy, vấn đề an toàn, an ninh và hạ tầng cần được đặc biệt chú trọng.

“Các sự cố rò rỉ dữ liệu lớn là một lời cảnh báo về mức độ tổn hại khủng khiếp khi hạ tầng công nghệ không đảm bảo. Cơ sở vận hành cho chip bán dẫn hoặc trung tâm dữ liệu (data center) đòi hỏi độ ổn định năng lượng ở mức gần như tuyệt đối”, ông Thiên nhấn mạnh.

Trong khi đó, GS. TS. Hoàng Văn Cường - thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng - cho rằng cần tạo ra một hệ sinh thái chung thuận lợi hơn, bao gồm cả vấn đề huy động vốn, các quy định về thuế, thành lập doanh nghiệp đối với các tổ chức trong lĩnh vực tài sản mã hóa.

“Đặc biệt nguồn nhân lực tri thức hoạt động trong lĩnh vực tài sản mã hóa chính là nhân tố then chốt. Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm trong các lĩnh vực như ngân hàng, công nghệ, tài chính,… tôi hy vọng Liên minh tài sản số sẽ tập hợp đội ngũ quản lý chất lượng và hỗ trợ các trường đại học trong việc đào tạo, chi sẻ kiến thức kinh nghiệm thực tế trong lĩnh vực này”, ông Cường nói thêm.

Được biết, tại buổi ra mắt ngày 8/10, Liên minh Tài sản số Việt Nam đã ký kết các thỏa thuận hợp tác chiến lược về đào tạo nguồn nhân lực tài sản số với Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU) và Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM (HUB).

Các thỏa thuận hướng đến mục tiêu phối hợp tổ chức chương trình đào tạo, hội thảo chuyên môn và hoạt động nghiên cứu – ứng dụng công nghệ, qua đó phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và thúc đẩy các giải pháp đổi mới sáng tạo cho hệ sinh thái tài sản số Việt Nam.