Giải mã thực trạng thị trường vốn dành cho doanh nghiệp Việt

Còn nhiều vướng mắc trong thực tế

TS. Tạ Thanh Bình, Tổng giám đốc Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC), cho rằng việc đạt mục tiêu huy động vốn phục vụ tăng trưởng kinh tế trong những tháng cuối năm 2025 vẫn là một thách thức lớn.

Theo bà, khó khăn xuất phát từ nhiều yếu tố như tính biến động và thiếu ổn định của thị trường, mức độ minh bạch của thông tin tài chính, sự đa dạng và uy tín của các kênh huy động vốn, tính đồng bộ của hành lang pháp lý, chi phí vốn, cách phân bổ nguồn vốn cũng như cơ chế bảo vệ quyền lợi các bên liên quan.

Từ tháng 9 đến tháng 12/2025, để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP, nền kinh tế Việt Nam vẫn duy trì nhu cầu huy động vốn cao nhằm phục vụ sản xuất kinh doanh, tái cơ cấu nợ và triển khai các dự án đầu tư công lớn.

Với kênh tín dụng ngân hàng, một trong những kênh huy động vốn chủ lực, Ngân hàng Nhà nước đang rà soát và hoàn thiện khung pháp lý, bao gồm sửa đổi Luật các tổ chức tín dụng, để khắc phục hạn chế trong hoạt động của các ngân hàng. Mục tiêu là xử lý hiệu quả tài sản bảo đảm, giảm nợ xấu, đồng thời đảm bảo tính minh bạch và phù hợp với thực tiễn.

Đối với kênh đầu tư công, tính đến tháng 7/2025, tỷ lệ giải ngân mới đạt gần 40% kế hoạch, tương đương 43,9% kế hoạch Thủ tướng giao, trong khi Chính phủ yêu cầu các địa phương giải ngân 95–100%. Việc phân bổ vốn vẫn chưa đồng đều giữa các địa phương.

Ở kênh thị trường chứng khoán, bao gồm cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp, thị trường tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng với quy mô vốn hóa cổ phiếu tăng 13,5% so với năm trước, đạt tương đương 70,7% GDP năm 2024 (số liệu đến 16/7/2025).

Tại hội nghị về khung pháp lý và giải pháp huy động vốn cho doanh nghiệp diễn ra ở TP.HCM ngày 14/8, ông Hoàng Anh Tuấn, Giám đốc quan hệ khách hàng của Công ty chứng khoán MB (MBS), dự báo giai đoạn 2025–2030 sẽ chứng kiến sự trở lại của nhiều thương vụ IPO lớn.

Thị trường kỳ vọng những doanh nghiệp như Thaco Auto, Bách Hóa Xanh, Golden Gate, Highlands Coffee, VPS, Viettel IDC, MISA, VNPay, Long Châu… sẽ lần lượt lên sàn. Dragon Capital ước tính quy mô làn sóng IPO có thể lên tới 47 tỷ USD trong ba năm tới.

Tuy nhiên, ông Tuấn cũng chỉ ra nhiều trở ngại như sự phụ thuộc vào chính sách tiền tệ và chỉ số VN-Index, mục đích sử dụng vốn chưa minh bạch, giá phát hành kém hấp dẫn, thời gian khóa sổ dài, tâm lý nhà đầu tư còn thận trọng sau các vụ việc liên quan đến trái phiếu, thanh khoản thấp và kỳ vọng lợi nhuận không cao.

Ngoài ra, thị trường còn ghi nhận những tranh chấp và bài học thực tế, chẳng hạn như việc sử dụng vốn sai cam kết dẫn đến khởi kiện, pha loãng cổ phiếu gây thiệt hại cho cổ đông nhỏ, trái phiếu chuyển đổi không thể chuyển vì không được niêm yết, hoặc lợi nhuận sau thuế trên mỗi cổ phần (EPS) giảm mạnh sau khi phát hành thêm khiến giá cổ phiếu lao dốc.

Chờ hoàn thiện khung pháp lý, tăng tính minh bạch

Ông Hoàng Anh Tuấn cho rằng doanh nghiệp cần minh bạch hơn, tránh pha loãng cổ phiếu quá mức và xây dựng chiến lược quan hệ nhà đầu tư hiệu quả. Cơ quan quản lý cần sớm ban hành khung pháp lý rõ ràng, tăng cường giám sát sau phát hành.

Nhà môi giới chứng khoán phải thực hiện thẩm định độc lập, chọn lọc thông tin và truyền thông một cách hiệu quả. Ở khâu chính sách, cần xây dựng bộ tiêu chí tín nhiệm sơ bộ cho doanh nghiệp, hoàn thiện cơ chế xử lý tranh chấp và hình thành trung tâm đánh giá rủi ro độc lập cho nhà đầu tư.

“Chứng khoán là kênh huy động vốn hiệu quả nếu sử dụng đúng cách. Vì vậy cần sự phối hợp đồng bộ giữa doanh nghiệp, cơ quan quản lý, nhà đầu tư và nhà môi giới”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Bên cạnh thị trường chứng khoán, hoạt động huy động vốn từ các quỹ đầu tư tư nhân (PE) cũng đang nổi lên như một kênh quan trọng đối với doanh nghiệp Việt Nam. Bà Mã Thanh Loan, Tổng giám đốc Auxesia Holdings, Phó Chủ tịch Thường trực Câu lạc bộ Doanh nghiệp Tư vấn TP.HCM, nhận định rằng với môi trường kinh tế vĩ mô ổn định và cải thiện, các quỹ PE, cả trong và ngoài nước, sẽ tiếp tục mở rộng hoạt động và danh mục đầu tư tại Việt Nam trong những năm tới.

Xu hướng này cho thấy Việt Nam đang ngày càng hấp dẫn trong mắt các nhà đầu tư tư nhân nhờ tiềm năng tăng trưởng lớn, dân số trẻ và nhu cầu tiêu dùng nội địa cao. Tuy nhiên, bà Loan chỉ ra rằng sự phát triển của các kênh huy động vốn vẫn chưa đồng đều, khiến nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ khó tiếp cận nguồn vốn do hạn chế về minh bạch tài chính, năng lực quản trị và sức hấp dẫn của mô hình kinh doanh.

Khung pháp lý cho hoạt động PE tại Việt Nam vẫn chưa hoàn thiện, đặc biệt là việc thiếu cơ chế thoái vốn rõ ràng, chưa có quy định đầy đủ về quyền biểu quyết và ưu tiên cổ phần, cùng với sự chồng chéo giữa Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư, gây khó khăn về thủ tục giao dịch.

Theo bà Loan, mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp còn thấp khi chưa chuẩn hóa hệ thống kế toán, chưa kiểm toán định kỳ và vẫn tồn tại tâm lý e ngại chia sẻ quyền lực, đặc biệt ở các doanh nghiệp gia đình. Ngoài ra, chiến lược phát triển dài hạn chưa rõ ràng cũng làm giảm sức hút đối với nhà đầu tư.

“Huy động vốn từ quỹ đầu tư tư nhân đang mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam, nhưng để tận dụng hiệu quả, cần cải thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực quản trị và tăng tính minh bạch của thị trường vốn”, bà Loan khẳng định.