Ngay từ những ngày đầu năm nay, xuất khẩu rau quả đã có tín hiệu vui. Cụ thể, theo Tổng cục Thống kê, tháng 1-2017, trong khi hầu hết mặt hàng nông sản xuất khẩu chính của nước ta đều giảm mạnh so với cùng kỳ năm ngoái thì rau quả tiếp tục giữ phong độ khi tăng hơn 14%, thu về 230 triệu USD. Dự báo xuất khẩu rau quả trong năm nay sẽ mang về cho Việt Nam hơn 3 tỉ USD.

Chinh phục khách hàng khó tính

Như vậy, từ vị trí là mặt hàng khiêm tốn, rau quả đã có bước đi “thần tốc” để trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực. Đáng chú ý là tính đến thời điểm hiện nay, các sản phẩm rau quả của Việt Nam đã vươn xa tới gần 60 thị trường trên thế giới. Riêng trái vải thiều, chôm chôm, thanh long, xoài, nhãn… của Việt Nam đã đặt chân đến những thị trường lớn rất khó tính như Mỹ, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Để xuất khẩu được vào những thị trường này, chất lượng rau quả nước ta phải đáp ứng tốt các điều kiện kiểm soát về dịch hại rất ngặt nghèo với nhiều tiêu chí an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc. Điển hình như trái chuối của Việt Nam bán tại Nhật Bản.

Ông Võ Quang Thuận, đại diện Công ty TNHH Huy Long An, thông tin tính tới thời điểm hiện tại, chuối tươi Việt Nam đã được phân phối tại sáu hệ thống siêu thị và cửa hàng bán lẻ ở Nhật Bản. Hiện mỗi tuần riêng công ty này cung ứng 2-3 container chuối tươi sang Nhật bằng đường biển. Ngoài thị trường Nhật, chuối của công ty còn xuất sang Singapore, Trung Đông, Hàn Quốc…

Chuối xuất khẩu đi Nhật được giới thiệu tại một triển lãm tổ chức mới đây tại TP.HCM. Ảnh: QH

“Các đơn vị thu mua của Nhật đến tận vườn để xem xét quy trình sản xuất và nếm thử sản phẩm. Có vị ngọt nhẹ song lại thơm và giá cạnh tranh hơn chuối Philippines 2.000-3.000 đồng/kg nên chuối của chúng tôi đã được xuất sang các hệ thống siêu thị Don Kihote, Daiei, Aeon… của Nhật” - ông Thuận chia sẻ.

Cũng theo ông Thuận, phải trải qua 7-8 tháng vừa làm vừa học, đến nay quy trình đóng gói và xuất khẩu chuối mới đáp ứng được yêu cầu của khách hàng Nhật và đảm bảo chất lượng chuối. Để trái chuối không chỉ sạch, đảm bảo an toàn thực phẩm mà phải đẹp mắt, “sạch không tì vết”, công ty phải mời chuyên gia nước ngoài sang hướng dẫn, áp dụng kỹ thuật công nghệ hiện đại.

Ông Trương Văn Rồi, Chủ nhiệm Hợp tác xã Châu Thành ở Đồng Tháp, cho hay thời gian qua hơn 100 tấn nhãn giống Edor của đơn vị đã cung ứng cho đối tác để xuất sang thị trường Mỹ. Để đáp ứng thị trường nhiều tiềm năng nhưng rất khắt khe về tiêu chuẩn chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm này, ông Rồi cho rằng nhờ xây dựng được vùng trồng theo quy trình canh tác tiêu chuẩn VietGAP. Thế nên khi khách hàng sang tận nơi xem xét, trái nhãn Edor đáp ứng được mẫu mã, chất lượng và độ đồng đều nên ký kết tiêu thụ.

Tránh vết xe đổ

Ông Bùi Sỹ Doanh, Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật thuộc Bộ NN&PTNT, cho hay riêng trong năm ngoái các đơn vị trực thuộc Cục đã kiểm dịch các loại hoa quả tươi xuất khẩu đi các thị trường khó tính đạt trên 10.500 tấn, tăng gần gấp hai lần so với năm trước đó. Đáng chú ý lượng thanh long kiểm dịch để xuất sang Mỹ tăng gấp đôi, nhãn tăng hơn năm lần.

Ông Doanh đánh giá: “Việc có hơn 10.000 tấn trái cây tươi được xuất khẩu sang các thị trường khó tính khẳng định chất lượng trái cây Việt Nam ngày càng được cải thiện và được người tiêu dùng ở các nước phát triển chấp nhận”.

Nhiều ý kiến cho rằng những con số ấn tượng trên cho thấy sự nỗ lực của các doanh nghiệp, nông dân, ngành rau quả… trong các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá, xây dựng thương hiệu cho trái cây Việt. Đặc biệt là sự kết nối, liên kết sản xuất giữa nông dân với doanh nghiệp xuất khẩu và với chuỗi tiêu thụ quốc tế đã cho kết quả khả quan.

Tuy vậy, TS Võ Mai, Phó Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, cho rằng để tránh “vết xe đổ” như xuất khẩu gạo, cá tra,… thì ngành rau quả cần phải đặt chất lượng lên hàng đầu. Tránh tình trạng mải mê chạy theo sản lượng mà quên đi chất lượng. Ví dụ xuất khẩu gạo Việt Nam từng đạt sản lượng đến 8 triệu tấn nhưng vì mải chạy theo sản lượng, thành tích xuất khẩu nên hậu quả là cạnh tranh yếu, bế tắc thị trường, gạo bị trả về và chưa có thương hiệu.

Hơn nữa, dù Việt Nam đã xuất khẩu được rau quả vào nhiều thị trường khó tính nhưng mới là bước khởi đầu. Hiện Trung Quốc vẫn là thị trường nhập tới 50%-60% tổng lượng xuất khẩu rau quả Việt Nam. Thị trường này lại dễ tính, tiêu chuẩn nào cũng mua nên có thể ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. Đây chính là rủi ro mà ngành rau quả cần khắc phục.