“Cởi trói” thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Cơ chế linh hoạt cho doanh nghiệp

Theo dự thảo, doanh nghiệp phải hạch toán riêng dòng tiền thu được từ trái phiếu, bảo đảm sử dụng đúng mục đích và đúng phương án đã được phê duyệt. Với các khoản vốn giải ngân theo tiến độ, doanh nghiệp còn phải trình bày cụ thể kế hoạch sử dụng phần vốn tạm thời nhàn rỗi để tránh lãng phí và bảo đảm minh bạch.

Đáng chú ý, điểm thay đổi quan trọng nhất là việc dự thảo cho phép doanh nghiệp được điều chỉnh phương án sử dụng vốn.

Việc thay đổi chỉ diễn ra khi có sự đồng thuận của cấp có thẩm quyền và trên 65% trái chủ - một cơ chế giúp doanh nghiệp linh hoạt hơn mà vẫn giữ vững kỷ luật thị trường. Mọi điều chỉnh phải được công bố kịp thời để nhà đầu tư nắm bắt, đảm bảo thông tin luôn thông suốt.

Bộ Tài chính cho biết, trước đây pháp luật chưa cho phép thay đổi phương án sử dụng vốn sau phát hành, khiến nhiều doanh nghiệp rơi vào thế bị bó buộc khi thị trường biến động và nhu cầu kinh doanh thay đổi. Việc bổ sung cơ chế linh hoạt này được kỳ vọng sẽ mở ra không gian mới cho doanh nghiệp chủ động điều phối nguồn lực, tối ưu dòng tiền.

Cùng đó, các quy định mới sẽ tăng tính minh bạch, siết chặt kỷ luật tài chính và góp phần củng cố niềm tin của nhà đầu tư.

Cứu cánh cho doanh nghiệp bất động sản

Nhìn vào thực tế, thị trường trái phiếu lâu nay vẫn là "sân nhà" của các doanh nghiệp bất động sản và ngân hàng. Tuy nhiên, khác với nguồn vốn dồi dào của nhóm ngân hàng, các doanh nghiệp địa ốc thường gặp nhiều khó khăn trong huy động vốn. Vấn đề vốn vẫn là bài toán đau đầu khi triển khai các dự án, đặc biệt trong bối cảnh thị trường biến động không ngừng.

Theo ông Lê Trung Thành, Giám đốc một công ty bất động sản tại Hà Nội, kênh huy động vốn trái phiếu đôi khi được doanh nghiệp ưu tiên hơn cả vay ngân hàng. Với đặc thù của lĩnh vực bất động sản, trái phiếu có thể huy động nhanh, giúp doanh nghiệp có dòng tiền để triển khai dự án, ra hàng đúng tiến độ. Đồng thời, việc phát hành trái phiếu dài hạn với lãi suất hợp lý cũng giảm áp lực tái cấu trúc nợ ngắn hạn.

Với việc dự thảo nghị định mới cho phép doanh nghiệp thay đổi mục đích sử dụng vốn huy động từ trái phiếu, ông Thành nhận định, đây thực sự là một "phao cứu sinh" cho các doanh nghiệp bất động sản.

Ông chia sẻ, thị trường luôn tiềm ẩn nhiều biến số như dự án A kẹt vốn, dự án B thiếu thanh khoản… Việc được linh hoạt sử dụng vốn trái phiếu sẽ giúp doanh nghiệp xoay xở kịp thời, đảm bảo dòng tiền, giữ cho tài chính luôn lành mạnh và các dự án không bị đình trệ.

Đơn cử, trong giai đoạn khó khăn, nếu được phép điều chỉnh mục đích sử dụng vốn trái phiếu, doanh nghiệp có thể linh hoạt dùng nguồn lực này để thanh toán các khoản đáo hạn hoặc trả lãi ngân hàng. Điều đó giúp doanh nghiệp duy trì uy tín tín dụng, tránh ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tiếp cận các nguồn vốn vay dài hạn.

Tuy nhiên, ông Thành cũng cảnh báo: Cơ chế mới có thể tạo ra những "vùng xám" nếu doanh nghiệp cố tình lợi dụng.

Thực tế cho thấy, trước đây, vẫn có nhiều trường hợp sai phạm trong việc sử dụng vốn trái phiếu. Do đó, ông kiến nghị cần xây dựng các cơ chế giám sát chặt chẽ và chế tài xử phạt nặng hơn để đảm bảo quy định mới vừa linh hoạt, vừa minh bạch, bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư và sự phát triển bền vững của thị trường.

Bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư thế nào?

Ở một góc độ khác, theo PGS.TS Phạm Thế Anh, Trưởng khoa Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU), mối quan hệ giữa trái chủ và doanh nghiệp về bản chất là quan hệ vay - cho vay. Vì vậy, việc quy định tỷ lệ hơn 65% trái chủ đồng ý làm điều kiện để thay đổi phương án sử dụng vốn là chưa hợp lý.

"Không thể dùng tiếng nói của 65% để phủ quyết 35% còn lại - những người có quyền lợi ngang bằng và tham gia vào khoản vay với kỳ vọng ban đầu khác", ông Thế Anh lập luận và cho rằng, một quyết định ảnh hưởng trực tiếp đến mục đích sử dụng vốn, yếu tố mang tính cốt lõi trong việc trái chủ đưa ra quyết định mua trái phiếu, cần có cơ chế đảm bảo để không nhóm nhà đầu tư nào bị thiệt thòi.

Đồng quan điểm, chuyên gia tài chính Nguyễn Minh Quang cũng cho rằng, ngưỡng 65% khiến nhiều trái chủ nhỏ lẻ đối mặt rủi ro bị "đứng ngoài cuộc chơi".

Theo ông, không thể xem sự đồng thuận của 65% là sự đồng thuận tuyệt đối, nhất là trong bối cảnh thị trường từng xuất hiện nhiều trường hợp doanh nghiệp thay đổi kế hoạch kinh doanh hoặc gặp khó khăn trong trả nợ trái phiếu.

Ông Quang đề xuất cơ quan soạn thảo nên xây dựng cơ chế bảo vệ phần còn lại, ví dụ, cho phép 35% trái chủ không đồng ý được quyền rút vốn trước hạn, nhận về phần lãi phát sinh đến thời điểm thay đổi phương án; hoặc được chuyển đổi sang công cụ tài chính khác phù hợp hơn.

Theo các chuyên gia, việc bổ sung cơ chế linh hoạt cho doanh nghiệp là cần thiết, nhưng cần đi kèm các biện pháp đảm bảo sự công bằng và minh bạch, tránh để cơ chế trở thành "lỗ hổng" khiến một nhóm trái chủ bị thiệt thòi quyền lợi chính đáng. Chỉ khi vừa mở cánh cửa linh hoạt cho doanh nghiệp, vừa dựng "hàng rào bảo vệ" cho nhà đầu tư, thị trường trái phiếu mới có thể vận hành an toàn và lành mạnh.