Khai thác “mỏ vàng” nâng tầm sản phẩm OCOP

Đóng gói rau tại Hợp tác xã Rau an toàn Văn Đức (xã Bát Tràng).

“Mỏ vàng” từ các vùng chuyên canh tập trung 

Khác với sản xuất nhỏ lẻ truyền thống, Hà Nội đang khai thác triệt để “mỏ vàng” từ các vùng chuyên canh tập trung để nâng tầm OCOP, từ đó nâng cao giá trị nông sản, mở rộng thị trường và cải thiện đời sống người dân nông thôn.

Hợp tác xã Sản xuất, kinh doanh nông nghiệp Đoàn Kết (xã Vân Đình) là một trong những mô hình rất thành công trong việc phát triển sản phẩm OCOP từ vùng chuyên canh tập trung. Những năm qua, hợp tác xã đã liên kết với hàng nghìn hộ nông dân để sản xuất lúa gạo quy mô lớn theo tiêu chuẩn VietGAP và áp dụng các kỹ thuật mới, sử dụng chế phẩm sinh học an toàn cho cây lúa. Cùng với đó, đơn vị đầu tư máy bay không người lái, hệ thống sấy thóc, xay xát và đóng gói sản phẩm... đủ tiêu chuẩn để vào siêu thị và thậm chí hướng tới xuất khẩu. Sản phẩm OCOP của hợp tác xã đã được công nhận đạt chuẩn OCOP 4 sao.

Giám đốc Hợp tác xã Sản xuất, kinh doanh nông nghiệp Đoàn Kết Cao Thị Thủy cho biết, từ khi sản xuất chuyên canh và được chứng nhận OCOP, việc tiêu thụ sản phẩm của hợp tác xã thuận lợi, lợi nhuận tăng từ 20% đến 25% so với trước đó.

Hợp tác xã Rau an toàn Văn Đức là một trong những vùng chuyên canh rau trọng điểm của Hà Nội với diện tích gần 200ha. Nhờ tham gia OCOP, 17 sản phẩm rau của hợp tác xã đã được chứng nhận, dễ dàng vào siêu thị, bếp ăn tập thể và có giá bán tăng lên so với bán tại chợ đầu mối. Tại vùng bãi Vân Nam (xã Phúc Lộc), Hợp tác xã Vân Nam chuyên canh chuối tiêu hồng, chuối tây Thái Lan. Sản phẩm đã được chứng nhận OCOP 4 sao, được hỗ trợ tem nhãn, xúc tiến thương mại đưa vào các bếp ăn tập thể trong trường học và quân đội, nên người trồng chuối rất yên tâm về đầu ra và có thu nhập tốt hơn các loại cây trồng khác.

Đó là rất nhiều sản phẩm nông nghiệp có sản phẩm OCOP đến từ các vùng chuyên canh trên địa bàn thành phố đã được đánh giá, phân hạng và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, thời gian qua, đơn vị đã tham mưu UBND thành phố Hà Nội quy hoạch vùng chuyên canh tập trung và ban hành nhiều nghị quyết, chính sách hỗ trợ thúc đẩy sản xuất hàng hóa tập trung, quy mô lớn, gắn với bảo quản, chế biến và tiêu thụ sản phẩm.

Hiện, Hà Nội có 35 vùng lúa, 104 vùng rau, 56 vùng cây ăn quả, cùng 128 khu chăn nuôi tập trung. Đây là nền tảng vững chắc để xây dựng chuỗi giá trị và thương hiệu OCOP. Tính đến nay, Hà Nội đã có hơn 3.400 sản phẩm OCOP được đánh giá, chứng nhận, chiếm khoảng 20,3% số sản phẩm OCOP của cả nước. Nhiều sản phẩm OCOP có nguồn gốc từ các vùng chuyên canh.

Dù đạt được nhiều thành quả, việc phát triển OCOP từ vùng chuyên canh tại Hà Nội vẫn còn không ít thách thức: Quy mô sản xuất nhiều nơi vẫn nhỏ lẻ, phân tán; nhiều hợp tác xã còn yếu về công nghệ, xây dựng thương hiệu, mẫu mã. Khả năng tiếp cận thị trường xuất khẩu, ứng dụng số hóa, truy xuất nguồn gốc chưa đồng đều.

Từ góc độ chủ thể sản xuất, các doanh nghiệp và hợp tác xã đã đưa ra những kiến nghị thiết thực. Là chủ thể của nhiều sản phẩm OCOP đã được thành phố công nhận, Giám đốc Công ty cổ phần Sản xuất và kinh doanh thực phẩm an toàn Vinh Hà (xã Đại Xuyên) Nguyễn Thị Mai chia sẻ, sản phẩm rau an toàn của công ty đang cung cấp cho các trường học ở Hà Nội. Bà Nguyễn Thị Mai mong muốn Nhà nước có chính sách hỗ trợ vốn, hạ tầng cho các vùng sản xuất như xây dựng nhà máy sơ chế, chế biến, bảo quản nông sản tại vùng sản xuất, nhằm bảo đảm chất lượng sản phẩm và tiết kiệm chi phí vận chuyển.

Ông Nguyễn Tuấn Hồng, Hợp tác xã Sản xuất và tiêu thụ rau an toàn Bắc Hồng (xã Phúc Thịnh) kiến nghị, các doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư sản xuất nông nghiệp chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ, vốn đầu tư hạn chế, nên việc bỏ tiền ra để tích tụ ruộng đất sẽ rất khó khăn. Đơn vị mong chính quyền hỗ trợ liên kết với các hộ nông dân để tạo thành các vùng sản xuất tập trung, quy mô lớn; xây dựng vùng sản xuất ứng dụng công nghệ cao.

Để phát triển OCOP từ vùng chuyên canh, Hà Nội đã đưa ra nhiều chính sách, trong đó tập trung vào hỗ trợ chủ thể xây dựng các vùng nguyên liệu đạt chuẩn, theo các tiêu chí hữu cơ, an toàn, VietGAP, GlobalGAP, HACCP, xây dựng mã vùng trồng và thương hiệu vùng trồng cho sản phẩm OCOP… Bên cạnh đó, hoàn thiện hồ sơ đánh giá, phân hạng sản phẩm; xây dựng chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ sản phẩm; triển khai xúc tiến thương mại, kết nối thị trường. Đồng thời, đẩy mạnh xúc tiến thương mại, kết nối tiêu thụ sản phẩm nông sản chủ lực, sản phẩm OCOP, đặc sản vùng miền, không chỉ trong nước, mà còn hướng tới xuất khẩu; khuyến khích các doanh nghiệp, hợp tác xã xây dựng, đăng ký và phát triển thương hiệu, quảng bá và kết nối sản phẩm thông qua các kênh truyền thông, hội chợ, sàn giao dịch điện tử.

Theo Phó Chánh Văn phòng chuyên trách Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội Ngọ Văn Ngôn, từ vùng chuyên canh tập trung, sản phẩm OCOP của Hà Nội như: Gạo, rau, củ, quả, dược liệu, chè, nông sản chế biến… đã bước ra với diện mạo mới quy mô lớn hơn, chất lượng cao hơn, thương hiệu rõ nét hơn, góp phần nâng cao giá trị cho nông nghiệp Thủ đô và đổi thay đời sống người dân nông thôn.

Hành trình nâng tầm nông sản địa phương

Từ những sản phẩm dân dã gắn bó với vùng đất phù sa sông Hồng, các sản phẩm OCOP Hưng Yên đang chuyển mình mạnh mẽ nhờ ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số.

HTX sản xuất cung ứng rau quả và cây dược liệu An Thịnh Phát chăm sóc cây dưa lưới trong nhà màng – sản phẩm đã đạt chứng nhận OCOP 4 sao.

Hưng Yên đang viết tiếp câu chuyện mới về nông sản với dấu ấn từ chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP), toàn tỉnh hiện có 606 sản phẩm đạt chuẩn OCOP, trong đó 511 sản phẩm đạt hạng 3 sao, 95 sản phẩm đạt hạng 4 sao. Con số ấy không chỉ phản ánh năng lực sản xuất mà còn minh chứng cho tư duy đổi mới, sáng tạo của người dân xứ nhãn.

Tại HTX An Thịnh Phát (xã Tống Trân), ông Bùi Văn Phương triển khai mô hình nông nghiệp công nghệ cao với 10 nhà màng, hệ thống tưới nhỏ giọt, điều khiển dinh dưỡng tự động và máy trộn giá thể. Mỗi lô sản phẩm đều được kiểm định bằng thiết bị đo chất lượng và gắn mã QR truy xuất nguồn gốc. Nhờ quy trình hiện đại, cây trồng phát triển ổn định quanh năm, giảm chi phí nhân công và tăng năng suất. Năm 2024, HTX cung ứng hơn 80 tấn dưa lưới, 50 tấn dưa chuột và 12 tấn ớt chuông, cà chua, trở thành điểm sáng của nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao Hưng Yên.

Tại xã Hưng Hà, những gói ngô chiên giòn và khoai lang kén mang thương hiệu Minh Thành của gia đình ông Nguyễn Tiến Mạnh đã trở nên quen thuộc và được nhiều người dân địa phương yêu thích. Từ xưởng sản xuất nhỏ lẻ, ông Mạnh đã mạnh dạn đầu tư dây chuyền máy móc hiện đại, chuyển từ sản xuất thủ công sang quy trình khép kín, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Mỗi tháng, cơ sở của ông cung ứng hàng chục tấn sản phẩm cho thị trường trong nước. “Nếu không áp dụng công nghệ, chúng tôi không thể giữ được vị thế cạnh tranh. Năm 2025, tôi kỳ vọng thêm sản phẩm cùi bưởi đạt chứng nhận OCOP,” ông Mạnh chia sẻ.

Tại HTX Nông sản Toàn Phát (xã Khoái Châu), những mẻ nhãn sấy, chuối sấy, mít sấy đã góp phần đưa nông sản Hưng Yên đến với nhiều thị trường trong và ngoài tỉnh. Từ những lò sấy than thủ công năng suất thấp, HTX đã đầu tư hệ thống sấy điện, hút chân không, chưng cất tinh dầu hiện đại. Giám đốc HTX Nguyễn Văn Phát cho biết, việc ứng dụng khoa học công nghệ giúp sản phẩm giữ được màu sắc, hương vị tự nhiên và giảm 30% chi phí nhân công. “Nếu coi OCOP là con đường phát triển bền vững thì công nghệ chính là chiếc chìa khóa vàng,” ông Phát khẳng định.

Hằng năm, các sở, ngành chuyên môn của tỉnh đều khảo sát nhu cầu của doanh nghiệp, HTX để hỗ trợ chuyển giao công nghệ, xây dựng thương hiệu, đăng ký mã số mã vạch và truy xuất nguồn gốc điện tử. Từ hội chợ thương mại đến sàn thương mại điện tử, sản phẩm OCOP Hưng Yên dần xuất hiện với diện mạo mới, chuyên nghiệp và hiện đại hơn.

Việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã mở ra một chương mới cho Chương trình OCOP Hưng Yên. Không chỉ rút gọn thủ tục hành chính, việc sáp nhập các đơn vị còn tạo điều kiện hình thành những vùng sản xuất lớn, liên kết vùng linh hoạt, giúp sản phẩm địa phương dễ dàng mở rộng quy mô và thị trường.

Tại HTX Chăn nuôi tổng hợp Đông Xuyên (xã Đông Tiền Hải), những sản phẩm “Vịt biển Đông Xuyên” và “Trứng vịt biển Đông Xuyên” được công nhận 4 sao OCOP đã có mặt tại 17 tỉnh, thành phố. Giám đốc HTX Trần Ngọc Trà chia sẻ: “Khi địa giới hành chính thay đổi, chúng tôi từng lo ngại thương hiệu sẽ bị ảnh hưởng. Nhưng thực tế, mọi thủ tục được giữ nguyên hiệu lực, việc kết nối tiêu thụ còn thuận lợi hơn. Chính quyền hỗ trợ rất nhiều trong khâu quảng bá và xúc tiến thương mại.”

Sản phẩm “Trứng vịt biển Đông Xuyên” của HTX Chăn nuôi tổng hợp Đông Xuyên được công nhận 4 sao OCOP .

Không chỉ Đông Tiền Hải, xã Nam Cường cũng đang khẳng định mình với 14 sản phẩm đặc trưng như nước mắm Tiền Châu, tép khô biển Ngọc Minh, gạo sạch Nam Cường. Chính quyền xã chủ động gặp gỡ các chủ thể OCOP, hướng dẫn nâng cấp bao bì, nhãn mác, đồng thời chuẩn bị ra mắt Câu lạc bộ Sản phẩm OCOP Nam Cường để thúc đẩy liên kết sản xuất.

Tháng 8/2025, Câu lạc bộ Sản phẩm OCOP và đặc sản các xã ven biển Hưng Yên chính thức ra mắt với 25 thành viên và 38 sản phẩm, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc xây dựng hệ sinh thái OCOP. Tại trung tâm Phố Hiến, điểm giới thiệu sản phẩm đầu tiên của câu lạc bộ đã đi vào hoạt động, thu hút đông đảo người tiêu dùng. Ông Ngô Văn Duẩn, Chủ nhiệm CLB, chia sẻ: “Sáp nhập không làm mất thương hiệu, mà giúp sản phẩm phát triển theo hướng chuyên nghiệp hơn. Thị trường Phố Hiến đang mở ra cơ hội tiêu thụ mới, nhất là với sản phẩm vùng biển”.

Theo ông Lê Trung Cần, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hưng Yên, chương trình OCOP giai đoạn mới không chỉ dừng lại ở việc phân hạng sản phẩm mà hướng tới xây dựng thương hiệu mạnh, gắn với truy xuất nguồn gốc, sản xuất xanh và phát triển bền vững. Ông nhấn mạnh: “Chúng tôi kiên quyết thu hồi những sản phẩm không đạt chuẩn để bảo vệ uy tín chung. Mục tiêu là đưa sản phẩm OCOP Hưng Yên trở thành hình ảnh tiêu biểu của nền nông nghiệp hiện đại, gắn kết văn hóa - kinh tế - con người”.

“Giữ lửa” làng nghề qua từng sản phẩm OCOP

Thanh Hóa từ lâu đã được mệnh danh là vùng đất “trăm nghề” với hệ thống làng nghề phong phú bậc nhất cả nước. Từ chiếu Nga Sơn, rèn Tất Tác, chè lam Phủ Quảng,... mỗi sản phẩm thủ công không chỉ mang giá trị văn hóa, mà còn là niềm tự hào của người dân địa phương. Nhiều nghề, làng nghề của tỉnh một thời bị mai một. Nhưng những năm gần đây, sự xuất hiện của Chương trình OCOP đã trở thành đòn bẩy quan trọng, vừa gìn giữ nét truyền thống trong mỗi làng nghề vừa phát triển theo hướng hiện đại và bền vững.

Sản phẩm OCOP dao thép không gỉ Tấn Lộc Tài, xã Triệu Lộc tham gia trưng bày tại hội chợ, sự kiện thương mại của tỉnh.

Nghề rèn Tất Tác, xã Triệu Lộc là một trong những minh chứng rõ nét cho sự thay đổi nhờ Chương trình OCOP. Nếu như trước kia, những vật dụng của nghề rèn chỉ phục vụ nhu cầu sinh hoạt, sản xuất của người dân trong tỉnh, trong vùng thì nay, nhờ sự cải tiến mạnh mẽ cả về mẫu mã, thiết kế và chất lượng của sản phẩm tham gia OCOP, những sản phẩm của làng rèn đã vươn xa, đáp ứng nhu cầu đa dạng, ngày càng cao của người tiêu dùng. Đồng thời đẩy mạnh ứng dụng khoa học, kỹ thuật công nghệ mới vào sản xuất để nâng tầm sản phẩm. Nhờ đó, làng nghề rèn Tất Tác đã có 2 sản phẩm OCOP là dao rèn thủ công của Công ty TNHH Tinh Anh Thu, dao thép không gỉ Tấn Lộc Tài và hàng chục sản phẩm đã thay đổi, ứng dụng chu trình OCOP trong sản xuất.

Ông Nguyễn Hùng Việt, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Triệu Lộc, cho biết: “Sau khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, xã Triệu Lộc có các nghề truyền thống, như: nghề rèn Tất Tác, nghề nấu rượu... và có 3/4 sản phẩm OCOP từ các nghề, làng nghề truyền thống. Nhờ có Chương trình OCOP, làng nghề của địa phương như sôi động, hiện đại hơn. Người dân, lao động trong làng nghề đã chú trọng ứng dụng công nghệ, kỹ thuật để làm mới các sản phẩm truyền thống theo nhu cầu, xu hướng của thị trường. Nhờ đó, các sản phẩm làng nghề của xã không chỉ được tiêu thụ rộng rãi ở thị trường trong nước mà còn từng bước hướng tới xuất khẩu”.

Không chỉ Triệu Lộc mà xã Thiệu Trung cũng đang chứng kiến bước chuyển mình nhờ OCOP. Nghề đúc đồng vốn nổi danh bởi sự tinh xảo của bàn tay người thợ, nay được mở rộng thị trường qua các sản phẩm OCOP như: trống đồng Toàn Linh, trống đồng Bảy Tuyên... Thay vì sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, các cơ sở đã xây dựng bộ sưu tập, phân khúc khách hàng rõ ràng và đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử. Điều này không chỉ giúp tăng doanh thu mà còn đưa tinh hoa đúc đồng đến gần hơn với đời sống hiện đại. Thông qua việc sản xuất theo chu trình OCOP, các sản phẩm của làng nghề đúc đồng đã và đang đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của thị trường hiện đại.

Theo thống kê, tỉnh Thanh Hóa hiện có 118 làng nghề và 31 nghề truyền thống đã được công nhận. Các làng nghề đã tạo việc làm cho hàng chục nghìn lao động, làm thay đổi diện mạo và nâng cao chất lượng đời sống người dân khu vực nông thôn. Đây là nguồn lực vô cùng quý giá, tạo công ăn việc làm cho hàng trăm nghìn lao động nông thôn và góp phần thay đổi diện mạo NTM. Trong đó, có 42 sản phẩm của nghề, làng nghề đã được đánh giá phân hạng đạt từ 3 sao OCOP trở lên. Các sản phẩm OCOP của làng nghề tiêu biểu, như: chiếu cói, bánh gai Lâm Thắm, bánh lá răng bừa Xuân Lập, miến gạo Phú Xuân, nón lá Ngọc Thơm, đồ đồng Thiệu Trung, bánh đa Tân Châu, dao rèn Tiến Lộc, miến gạo Thăng Long, hương bài Vạn Thắng, chè lam Phủ Quảng, tương bần làng Ái... Tuy nhiên, thách thức cũng không nhỏ của các làng nghề trong lộ trình phát triển sản phẩm OCOP chính là sản phẩm còn thiếu đa dạng, thương hiệu yếu, công tác quảng bá chưa thật sự đồng bộ...

Ông Nguyễn Bá Châu, chủ thể sản xuất OCOP tại làng nghề đúc đồng Trà Đông, cho biết: “Mặc dù có tuổi đời hàng trăm năm, song phải thực sự khi có Chương trình OCOP, sản phẩm làng nghề mới có thêm “trợ lực” để bước ra khỏi phạm vi “chợ quê”, trở thành hàng hóa có thương hiệu. Nhờ được chuẩn hóa về chất lượng, bao bì, tem nhãn theo chu trình OCOP, sản phẩm làng nghề đã có chỗ đứng tại siêu thị, trung tâm thương mại và trên các sàn thương mại điện tử. Khi có thêm động lực OCOP, thì những sản phẩm bước ra từ làng nghề sẽ vượt trội, trở thành thương hiệu mạnh bởi sản phẩm làng nghề vốn đã mang trong mình giá trị bản sắc độc đáo, riêng biệt”.

Có thể khẳng định, làng nghề và OCOP đã và đang có sự tương tác, hỗ trợ nhau cùng phát triển. Trong đó, làng nghề góp phần tạo nguồn lực sản phẩm cho Chương trình OCOP, còn sản phẩm OCOP mang lại hơi thở hiện đại, kết nối thị trường cho sản phẩm làng nghề. Cùng với đó, khi sản phẩm có chứng nhận OCOP được tiêu thụ mạnh hơn sẽ mang lại sức sống mới cho làng nghề, tạo việc làm ổn định và tăng thu nhập cho người lao động địa phương. Trong thực tế, đã có những sản phẩm làng nghề nhờ “luồng gió” của OCOP đã bay cao, vươn xa ra thế giới, như: mắm tôm, mắm tép Lê Gia của làng nghề mắm Khúc Phụ, xã Hoằng Thanh; đồ mỹ nghệ từ cói của xã Nga An, Nga Sơn... Từ đó, khẳng định giá trị của sản phẩm làng nghề và góp phần nâng tầm sản phẩm OCOP./.