TP.HCM thúc đẩy OCOP gắn với làng nghề để nông thôn mạnh về thương hiệu

Trong khuôn khổ sự kiện kết nối giao thương OCOP TP.HCM - Hội nhập và phát triển lần thứ I, hơn 40 bức ảnh về nghề và làng nghề truyền thống TP.HCM được trưng bày, mang đến một hành trình thị giác giàu cảm xúc. Từ đôi tay tạo hình của thợ gốm Lái Thiêu, lớp khói nhang ở Lê Minh Xuân, đến mảng màu sáng tối của sơn mài Tương Bình Hiệp, mây tre đan Tân Uyên hay bánh tráng An Ngãi…

Những hình ảnh ấy gợi nhắc rằng, sau sáp nhập, TP.HCM vẫn sở hữu một “kho báu di sản” làng nghề phong phú và độc đáo. Không ít người như ông Đinh Văn Thường (phường Vũng Tàu) khi nhìn vào bộ ảnh phải giật mình: “TP.HCM sau sáp nhập lại vẫn nắm giữ một di sản làng nghề phong phú đến vậy”.

Sự kiện không chỉ mở ra một hành trình thị giác văn hoá về nghề truyền thống của thành phố, mà còn gióng lên hồi chuông về tiềm năng và trách nhiệm giữ gìn, tái cấu trúc làng nghề theo hướng hiện đại. Với bối cảnh đó, chương trình OCOP (Mỗi xã một sản phẩm) xuất hiện như chiếc “la bàn” dẫn dắt quá trình chuyển đổi, từ sản xuất nhỏ lẻ manh mún sang chuỗi cung ứng chuyên nghiệp, có thương hiệu và định hướng bền vững.

TP.HCM đang bước vào giai đoạn tái thiết nông thôn theo hướng hiện đại, trong đó chương trình OCOP được xem như công cụ then chốt để chuẩn hóa chất lượng, tạo thương hiệu và mở rộng thị trường cho sản phẩm đặc trưng địa phương. Sau sáp nhập, TP.HCM đã đánh giá và công nhận hơn 1.006 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, tạo lực đẩy cho các làng nghề, cơ sở thủ công và mô hình nông nghiệp mới.

Một ví dụ điển hình là xã Thái Mỹ, nơi nhóm sản phẩm đan lát tre mây truyền thống sau khi được tổ chức lại theo mô hình hợp tác xã đã đạt chuẩn OCOP 3 sao, tăng sản lượng hơn 30% và tạo việc làm ổn định cho hơn 40 lao động địa phương. Hay mô hình sản xuất nấm mối đen trong container tại Củ Chi, sau khi đạt chứng nhận OCOP 3 sao năm 2024, đã mở rộng thêm hai điểm nuôi, nâng công suất lên hơn 12 tấn mỗi năm.

Theo ông Vũ Ngọc Đăng, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM), thành phố không chỉ muốn nhiều sản phẩm đạt sao hơn, mà quan trọng là phải “nâng chất lượng sao”. Ông Đăng cho rằng, OCOP hiện tạo được đà tăng trưởng nhưng vẫn thiếu nền tảng để phát triển bền vững nếu không gắn chặt với quy mô sản xuất lớn và quản trị hiện đại.

Cụ thể, phần lớn hộ sản xuất và cơ sở làng nghề còn hoạt động rời rạc, thiếu liên kết, dẫn đến chi phí nguyên liệu cao và khó đáp ứng đơn hàng lớn. Trong khi đó, các hợp tác xã có thể đứng ra làm đầu mối cung ứng nguyên liệu, chuẩn hóa quy trình, giám sát chất lượng và tổ chức truy xuất nguồn gốc. “Nếu không đưa hợp tác xã vào vị trí ‘trung tâm vận hành’, OCOP dễ chỉ là cuộc chơi nhỏ của từng hộ”, ông Đăng nhấn mạnh.

TP.HCM hiện có gần 90 làng nghề truyền thống và làng nghề mới, nhưng chỉ khoảng 20% trong số này duy trì hoạt động ổn định. Thành phố đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ có ít nhất 50% làng nghề tham gia OCOP, đồng thời mỗi xã ngoại thành hình thành từ một đến hai HTX chuyên trách phát triển sản phẩm đặc trưng.

Để đạt mục tiêu đó, thành phố đang triển khai nhóm giải pháp “ba tầng”. Trước hết là đầu tư hạ tầng sản xuất cho các khu/ cụm làng nghề, trong đó ưu tiên mặt bằng, kho bãi, xử lý chất thải và không gian trưng bày. TP.HCM cũng sẽ hỗ trợ đổi mới công nghệ và thiết kế, bởi theo khảo sát, có đến 60% sản phẩm OCOP hiện nay thiếu câu chuyện thương hiệu, bao bì chưa đạt chuẩn và khó cạnh tranh trong hệ thống siêu thị. Quan trọng hơn cả là thúc đẩy chuyển đổi số và xúc tiến thương mại, giúp các cơ sở tiếp cận các chợ đầu mối lớn, sàn thương mại điện tử và thị trường du lịch.

Theo ông Đăng, giá trị của OCOP không nằm ở “tấm chứng nhận” mà ở khả năng đưa sản phẩm địa phương bước vào chuỗi tiêu thụ có kiểm soát, từ siêu thị, cửa hàng tiện lợi đến hệ thống quà tặng du lịch. “Nếu sản phẩm OCOP chỉ đẹp trong hội chợ mà không có đầu ra ổn định, chúng ta chưa làm đúng tinh thần của chương trình”, ông Đăng nhận định.

Thực tế những năm gần đây cho thấy khi OCOP gắn chặt với hợp tác xã, sản phẩm dễ mở rộng quy mô hơn. Nhóm trái cây đặc sản tại khu vực Hóc Môn sau khi đưa vào hợp tác xã sản xuất, tiêu thụ đã tăng tỷ lệ tiêu thụ qua hệ thống phân phối hiện đại lên hơn 45%. Một số sản phẩm như rau ăn lá, nấm bào ngư, cacao thủ công… sau khi đạt chuẩn OCOP 4 sao đã xuất hiện trong chuỗi siêu thị lớn, doanh thu tăng từ 15-25% mỗi năm.

Trong bối cảnh TP.HCM định hướng phát triển nông thôn mới theo hướng “thông minh - bền vững” đến năm 2030, ông Đăng khẳng định việc kết hợp OCOP, hợp tác xã và làng nghề là lộ trình tất yếu để nâng vị thế sản phẩm nông thôn.

Ông Đăng khẳng định: Nếu thực hiện tốt, TP.HCM không chỉ khôi phục tinh hoa làng nghề truyền thống mà còn tạo dựng một ngành kinh tế nông thôn có sức cạnh tranh và bản sắc riêng.