Chiến lược đón đầu để Việt Nam trở thành trung tâm sáng tạo
Hội thảo Kết nối Việt Nam tại Hà Nội có chủ đề “Kiến tạo tri thức, Công nghiệp sáng tạo, Giáo dục và Kỷ nguyên AI: Nhìn lại và hướng tới tương lai”.
Phóng viên Lao Động đã có cuộc trò chuyện với PGS.TS. Nguyễn Văn Hiệu, Hiệu trưởng Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội - đơn vị đồng hành tổ chức hội thảo.
Ông có thể cho biết ý nghĩa của chủ đề Hội thảo năm nay cũng như bối cảnh nhà trường kết hợp cùng Mạng lưới liên kết Việt Nam (Engaging with Vietnam) tổ chức Hội thảo?
Có thể nói, Hội thảo Kết nối Việt Nam lần thứ 15 diễn ra từ 12-14.12 là sản phẩm của một quá trình gặp gỡ, kết nối, hợp tác và phát triển ý tưởng giữa Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật (SIS), Đại học Quốc gia Hà Nội (VNU) và Mạng lưới Kết nối Việt Nam (Engaging with Vietnam). Nếu như Trường Khoa học Liên ngành và nghệ thuật có sứ mệnh thực hiện các hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học các lĩnh vực mang tính liên ngành, liên lĩnh vực, tiên phong, đặc biệt trong lĩnh vực vực di sản học, kinh tế sáng tạo, công nghiệp văn hóa và nghệ thuật ở Việt Nam thì Mạng lưới Kết nối Việt Nam (Engaging with Vietnam) - một mạng lưới học thuật liên ngành có uy tín, nơi quy tụ chuyên gia của nhiều lĩnh vực khác nhau, tập trung vào các vấn đề liên quan đến Việt Nam.
PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu, Hiệu trưởng Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Chủ đề của Hội thảo lần này là “Kiến tạo tri thức, Công nghiệp sáng tạo, Giáo dục và Kỷ nguyên AI: Nhìn lại và hướng tới tương lai”. Chủ đề Hội thảo thể hiện rất rõ tính gắn kết của các hoạt động học thuật với đời sống xã hội Việt Nam hiện nay. Trong những năm qua, chúng ta đã chứng kiến sự phát triển với tốc độ phi thường của Công nghệ trí thông minh nhân tạo (AI), đã làm thay đổi nhiều mặt của đời sống, và tạo nên cơ hội cũng như những thách thức chưa từng có. Một kỷ nguyên của AI đã mở ra với sự thay đổi tận gốc rễ toàn bộ đời sống con người.
Trong hai thập kỷ vừa qua, mặc dù các chủ trương chính sách của nhà nước luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của sự phát triển công nghiệp văn hóa - sáng tạo và nghệ thuật trong chiến lược kinh tế quốc gia, song thực tế sự tăng trưởng và đóng góp của những lĩnh vực này vẫn chưa thực sự tương xứng với tiềm năng.
Liệu cuộc cách mạng khoa học công nghệ đang diễn ra với kỷ nguyên AI có tác động gì đến các lĩnh vực này, có đặt tạo ra những cơ hội thực tiễn và những thách thức gì? Tất cả những điều này đặt ra yêu cầu giải quyết vấn đề cả về mặt lý luận cũng như thực tiễn với sự tham gia góp sức của không chỉ nhà nghiên cứu mà còn là những nhà giáo dục nghệ sĩ, nhà hoạch định chính sách và thực hành sáng tạo… Đó chính là mục tiêu của Hội thảo năm nay.
PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu cho biết, Hội thảo sẽ chỉ ra rõ tính gắn kết của các hoạt động học thuật với đời sống xã hội Việt Nam hiện nay. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Các vấn đề về kiến tạo tri thức, công nghiệp văn hóa, sáng tạo và giáo dục nghệ thuật dưới tác động của cuộc cách mạng tri thức và trí tuệ nhân tạo có những điểm gì mới so với các thảo luận hoặc các hội thảo trước đây?
Có thể nói đây là kỳ hội thảo có chủ đề gắn với thực tiễn sâu sắc nhất khi đặt trọng tâm vào kiến tạo tri thức, công nghiệp sáng tạo và giáo dục, đồng thời cũng có tính thời sự sâu sắc nhất khi đặt những lĩnh vực này trong bối cảnh của kỷ nguyên AI, một cuộc cách mạng mang tính thời đại bắt buộc mọi lĩnh vực của đời sống con người đều phải có những thay đổi. Đó chính là điểm mới và sự đặc biệt về chủ đề và mục tiêu của Hội thảo lần này.
Trên thế giới, công nghiệp văn hóa sáng tạo đang dần trở thành động lực tăng trưởng mới của nhiều quốc gia. Việt Nam với văn hóa giàu bản sắc, nguồn nhân lực trẻ và tinh thần khởi nghiệp cao có tiềm năng lớn về lĩnh vực này.
Tuy vậy, để công nghiệp văn hoá - sáng tạo và nghệ thuật thực sự trở thành một động lực kinh tế đóng góp vào tăng trưởng và đặc biệt, có sự phát triển bền vững, công nghiệp văn hoá - sáng tạo và nghệ thuật ở Việt Nam cần được phát triển trên nền tảng của một hệ thống giáo dục và kiến tạo tri thức sáng tạo thích ứng với thời đại AI, có khả năng cung cấp những kỹ năng mới, tư duy mới trên cơ sở mô hình tổ chức đào tạo mới với sự liên kết giữa đại học - doanh nghiệp - nhà nước - cộng đồng.
Đặc biệt, những yếu tố kể trên được đặt trong thời đại của AI, sản phẩm khoa học công nghệ đang từng bước làm thay đổi cả cách chúng ta nghĩ, học, làm việc và sáng tạo. Đó cũng là yếu tố buộc chúng ta phải nhìn nhận lại các vấn đề về tạo ra tri thức, giá trị mới và sự sáng tạo của con người nhất là với các lĩnh vực đòi hỏi sự sáng tạo cao như công nghiệp văn hóa và nghệ thuật.
Sự phát triển của Việt Nam đang ở vào một thời điểm đặc biệt quan trọng. Nếu như cách đây hai thập kỷ, chúng ta chủ yếu nhìn vào giáo dục - khoa học theo hướng “theo kịp” thế giới, thì bây giờ Việt Nam đang có cơ hội dẫn dắt một số xu hướng nếu Việt Nam, với tiềm năng về nguồn năng lượng sáng tạo rất lớn từ thế hệ trẻ, nền văn hóa đa dạng, lịch sử phong phú, sức mạnh cộng đồng mạnh mẽ; với lợi thế là quốc gia chuyển đổi nhanh, sẵn sàng thử nghiệm mô hình mới, công nghệ mới chúng ta có được chiến lược “đón đầu” đúng đắn.
Đồng thời, để thực sự trở thành trung tâm sáng tạo và tri thức, Việt Nam cần ba yếu tố: một hệ sinh thái giáo dục mở, linh hoạt, liên ngành; một thể chế hỗ trợ đổi mới, chấp nhận rủi ro và cho phép thử nghiệm và một cách tiếp cận đạo đức, nhân văn và bền vững trong phát triển AI và công nghiệp sáng tạo.
Hội thảo sẽ chỉ ra các yếu tố để công nghiệp văn hoá – sáng tạo và nghệ thuật phát triển bền vững, trở thành một động lực kinh tế đóng góp vào tăng trưởng của đất nước. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Như vậy, có thể thấy hội thảo lần này về hình thức hướng tới những đối thoại về nhiều vấn đề rộng lớn mang tầm lý luận của đời sống xã hội như giáo dục kiến thức song nội dung trung tâm sẽ là thảo luận tập trung vào những câu hỏi về thực trạng và tương lai của của công nghiệp văn hoá và nền kinh tế sáng tạo cũng như vị trí của nó trong đời sống xã hội ở Việt Nam và trên thế giới.
Vậy làm thế nào để có thể huy động một cách tối đa những ý kiến tham góp trong cuộc hội thảo này thưa ông?
Chúng tôi kỳ vọng hội thảo lần này không chỉ là địa điểm của việc trình bày các kết quả nghiên cứu. Các bạn có thể thấy khách mời tham gia là một tập hợp các chuyên gia đa dạng từ nhiều vị trí công tác, chuyên môn, lĩnh vực khác nhau từ các trường đại học, các tổ chức văn hóa quốc tế, cơ quan quản lý nhà nước cho đến các trường đại học, doanh nghiệp sáng tạo... Bên cạnh đó, hội thảo này nhấn mạnh vào tính liên ngành sâu sắc. Những người tham dự đến từ rất nhiều lĩnh vực – sử học, văn hóa, giáo dục, kinh tế, nghệ thuật, đô thị, môi trường, sáng tạo, công nghệ. Điều đó tạo nên những cuộc đối thoại mà đôi khi bạn không thể hình dung trước: một nhà nghiên cứu nghệ thuật có thể thảo luận với chuyên gia AI; một nhà lịch sử tranh luận cùng nhà kinh tế về dữ liệu, về tri thức đương đại.
Hội thảo cũng dành một không gian đáng kể cho các hoạt động trao đổi, tương tác nghệ thuật thông qua các trưng bày, trình diễn nghệ thuật đa phương tiện, tọa đàm về nghệ thuật đương đại cũng như giao lưu với các nghệ sĩ, nhà thiết kế, nhà sản xuất sáng tạo.
Hội thảo cũng hướng đến việc kết nối với xã hội và cộng đồng đặc biệt là các bạn trẻ, các bạn học sinh - sinh viên thông qua việc triển khai hình thức bài giảng đại chúng cho các bạn học sinh ở Trường PTTH Trần Phú - Hoàn Kiếm cũng như lắng nghe ý kiến từ cộng đồng trên cơ sở hợp tác chặt chẽ với chính quyền địa phương. Với những nỗ lực đó, chúng tôi hy vọng rằng, Hội thảo Kết nối Việt Nam 2025 thực sự là một không gian kết nối đa chiều, một diễn đàn có thể khơi gợi cũng như truyền cảm hứng cho sự phát triển của sáng tạo, nghệ thuật và nền kinh tế sáng tạo ở Việt Nam.
Vậy, Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội đã đóng góp như thế nào trong các thảo luận tại Hội thảo lần này và cách tiếp cận của nhà trường trong vấn đề trên?
Chúng tôi mong muốn biến cơ hội này trở thành một không gian kết nối giữa những người làm công tác giáo dục và nghiên cứu với nghệ sĩ - doanh nghiệp - nhà quản lý cũng như để các hoạt động khoa học trở nên gần gũi hơn với công chúng và không chỉ là đơn vị đồng tổ chức, chúng tôi cũng đã cùng định hình các chủ đề học thuật trong hội thảo lần này và đồng thời cũng là một trong những đơn vị hiện diện nhiều nhất về học thuật tại hội thảo.
Trong những năm qua, Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật luôn phát triển cùng với triết lý này qua nhiều hoạt động như Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội, Liên hoan Nhiếp ảnh Quốc tế Hà Nội cũng như các sự kiện kết nối cộng đồng, chương trình hợp tác với các doanh nghiệp sáng tạo.
Tôi hy vọng rằng, những kinh nghiệm từ hoạt động thực tiễn đào tạo, nghiên cứu cũng như thực hành nghệ thuật của chúng tôi sẽ là những chia sẻ có giá trị nhằm giải quyết cũng những vấn đề khoa học và thực tiễn đặt ra không chỉ trong hội thảo lần này mà sẽ góp phần hướng tới sự phát triển bền vững của nền kinh tế sáng tạo và tri thức của Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
In bài viết
