Công nghệ vệ tinh trong bảo đảm thông tin ứng cứu khẩn cấp

Công tác dự phòng sớm phát huy hiệu quả

Tháng 11/2025, thiên tai diễn biến đặc biệt phức tạp, "bão chồng bão, lũ chồng lũ". Hai cơn bão liên tiếp - bão số 13 (Kalmaegi) và bão số 14 (FUNG-WONG) - cùng các đợt mưa lũ sau bão đã gây thiệt hại nghiêm trọng tới hạ tầng tại Trung Bộ, trong đó có hệ thống viễn thông.

Ông Nguyễn Anh Cương, Cục phó Cục Viễn thông, Bộ Khoa học và Công nghệ tại họp báo thường kỳ Bộ KHCN tháng 11.

Ông Nguyễn Anh Cương, Cục phó Cục Viễn thông, Bộ Khoa học và Công nghệ (KHCN) cho biết thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự Quốc gia, Bộ KHCN đã ban hành liên tiếp các công điện số 25, 26, 27, 28, 29/CĐ-BKHCN, yêu cầu các đơn vị và doanh nghiệp viễn thông quán triệt tinh thần chủ động, triển khai ngay các phương án ứng phó, bảo vệ hạ tầng và duy trì liên lạc.

Trước thiên tai, các doanh nghiệp viễn thông đã kích hoạt roaming để bảo đảm thông tin phục vụ chỉ đạo điều hành; phối hợp gửi 4 đợt tin cảnh báo tới 48,6 triệu thuê bao theo yêu cầu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường; đồng thời huy động lực lượng kỹ thuật, trang thiết bị dự phòng, tích trữ nhiên liệu để các máy phát điện có thể hoạt động liên tục 72 giờ khi mất điện lưới.

Trong thiên tai, mưa lớn kéo dài, lũ quét và sạt lở khiến hệ thống thông tin bị ảnh hưởng nặng nề. Tại Gia Lai và Đắk Lắk, thời điểm cao nhất của bão số 13 có 906/6.307 trạm BTS (14%) bị mất liên lạc; sau bão số 14, con số này là 1.202/8.742 trạm (14%) tại Gia Lai, Đắk Lắk và Khánh Hòa. Bằng các biện pháp nghiệp vụ như điều chỉnh công suất trạm lân cận, triển khai xe phát sóng lưu động để thay thế tạm thời, ngành viễn thông vẫn đảm bảo liên lạc 100% tới lãnh đạo cấp thôn, bản, phục vụ công tác chỉ đạo ứng cứu. Tuy nhiên, chất lượng dịch vụ cho người dân không thể duy trì như điều kiện bình thường.

Sau thiên tai, ngay khi tiếp cận được hiện trường, các doanh nghiệp đã huy động hàng trăm cán bộ kỹ thuật, phương tiện và thiết bị để khôi phục từng điểm mất liên lạc. Ở nhiều khu vực chưa có điện lưới, liên lạc vẫn được duy trì nhờ hệ thống máy phát dự phòng. Nhờ vậy, hầu hết mạng lưới viễn thông tại các vùng bị ảnh hưởng đã được khôi phục chỉ trong 1-3 ngày, không để xảy ra gián đoạn kéo dài ảnh hưởng đến công tác điều hành.

Công tác nhắn tin cảnh báo sớm tiếp tục phát huy hiệu quả, giúp người dân nắm bắt diễn biến mưa lũ và chủ động ứng phó. Sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp viễn thông và chính quyền địa phương cũng góp phần nâng cao hiệu quả tổng thể của công tác phòng chống thiên tai.

Chủ động các biện pháp để đảm bảo thông tin liên lạc

Đáng chú ý, tại các khu vực bị mất điện, nhiều doanh nghiệp đã mở cửa trụ sở, nhà trạm có máy phát điện để người dân vào sạc điện thoại, duy trì kết nối liên lạc. Các xe trạm BTS lưu động, điểm sạc dự phòng, máy phát điện được điều động tới nơi sơ tán và khu dân cư đông người, bảo đảm người dân có thể liên hệ với người thân và cập nhật thông tin kịp thời.

VinaPhone hỗ trợ người dân sạc pin tại điểm giao dịch. (Ảnh: VNPT)

Song song với đó, các nhà mạng triển khai nhiều chính sách duy trì và gia hạn gói cước, tài khoản viễn thông cho thuê bao thuộc vùng chịu thiệt hại nặng, giúp người dân tiếp tục duy trì thông tin liên lạc trong giai đoạn khó khăn.

Cục Viễn thông đã tham mưu ban hành các quy trình, tiêu chí liên quan đến phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và các cơ chế phối hợp. Cụ thể, sau cơn bão cuối năm 2024, Bộ ban hành bộ tiêu chí để xây dựng công trình viễn thông đảm bảo khả năng bền vững trước rủi ro thảm họa, các quy định này được cụ thể hóa trong Thông tư 14 mới ban hành năm 2025.

Các doanh nghiệp viễn thông đã chủ động xây dựng các biện pháp phối hợp, sẵn sàng hỗ trợ lẫn nhau và khôi phục mạng lưới hầu hết các vùng bị ảnh hưởng chỉ trong thời gian rất ngắn, từ 1-3 ngày, không để xảy ra gián đoạn kéo dài.

Đại diện Cục Viễn thông đánh giá việc ứng dụng công nghệ vệ tinh trong thời gian tới (như Starlink) sẽ là sự bổ trợ hữu hiệu cho hạ tầng mặt đất, cung cấp thông tin liên lạc tại khu vực bị thủ sóng, và là kênh hỗ trợ dự phòng, kênh truyền dẫn kết nối rất quan trọng trong phòng, chống thiên tai.

Thứ trưởng Bộ KHCN Bùi Hoàng Phương lưu ý về Bản đồ cứu hộ số.

Liên quan đến vấn đề Bản đồ cứu hộ số đang được phát triển bởi các lập trình viên độc lập, Thứ trưởng Bộ KHCN Bùi Hoàng Phương đặc biệt lưu ý Cục Viễn thông về vai trò phối hợp trong việc quản lý các bản đồ thông tin cứu hộ tự phát trên đây.

Thứ trưởng nhấn mạnh rằng, mặc dù trách nhiệm quản lý Nhà nước đối với bản đồ thông tin lũ lụt thuộc Cục Quản lý đê điều phòng chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Cục Viễn thông cần chỉ đạo các doanh nghiệp viễn thông xem xét cách phối hợp.

“Mối quan ngại lớn nhất là tránh trường hợp tung những bản đồ sai, điều này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến công tác cứu nạn, đặc biệt khi người dân tự phát cứu hộ dựa vào thông tin không chính xác. Bộ KHCN hoan nghênh những sáng kiến ứng dụng công nghệ viễn thông để xây dựng bản đồ, cảnh báo sớm và Cục Viễn thông sẵn sàng đóng vai trò đầu mối để các sáng kiến này có thể liên hệ với cơ quan quản lý Nhà nước chính thức” – Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương chia sẻ.