Từ quá trình phát triển của các cường quốc công nghệ như Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc…, có thể thấy rõ sự trỗi dậy của các doanh nghiệp công nghệ lớn như Apple, Google, Huawei, Samsung... chính là động lực quyết định vị thế quốc gia trong thời đại số. Tại Việt Nam, những tập đoàn như FPT, Viettel, Vingroup, CMC hay MoMo, Zalo đã và đang có bước đi đáng chú ý. Tuy nhiên, để đạt tầm "đầu tàu khu vực", vẫn cần một chiến lược dài hạn và đồng bộ.

Các doanh nghiệp công nghệ lớn không chỉ đóng góp lớn vào tăng trưởng kinh tế, mà còn lan tỏa đổi mới sáng tạo đến toàn xã hội

Doanh nghiệp công nghệ lớn là chìa khóa nâng tầm quốc gia

Theo đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ, mục tiêu phát triển doanh nghiệp công nghệ Việt Nam đến năm 2030 là hình thành ít nhất 5 doanh nghiệp có quy mô lớn, năng lực công nghệ tiên tiến, đủ khả năng cạnh tranh và chiếm lĩnh thị trường toàn cầu. Các doanh nghiệp này không chỉ đóng góp lớn vào tăng trưởng kinh tế, mà còn lan tỏa đổi mới sáng tạo đến toàn xã hội, đóng vai trò dẫn dắt trong chuyển đổi số và công nghiệp hóa.

Thực tế, đóng góp của các tập đoàn công nghệ lớn là rất rõ nét. Theo báo cáo thường niên của FPT, riêng năm 2024, doanh thu từ công nghệ của tập đoàn này đạt hơn 31.000 tỷ đồng, tăng trưởng 25% so với năm trước, với hơn 40% đến từ thị trường quốc tế. Viettel cũng ghi nhận doanh thu dịch vụ viễn thông và công nghệ tại thị trường nước ngoài đạt gần 50.000 tỷ đồng.

Ông Vũ Minh Trí, Phó Tổng giám đốc FPT cho rằng, Việt Nam cần nhiều hơn những tập đoàn có năng lực nghiên cứu và phát triển (R&D) mạnh, sở hữu công nghệ lõi và sản phẩm thương hiệu quốc tế, không chỉ làm gia công mà có khả năng định hình thị trường.

Hiện phần lớn doanh nghiệp công nghệ Việt Nam vẫn đang ở quy mô vừa và nhỏ, chủ yếu làm gia công phần mềm, lắp ráp thiết bị hoặc cung cấp dịch vụ công nghệ thông tin trong nước. Năng lực nghiên cứu và phát triển còn yếu, chưa tạo ra sản phẩm có sức cạnh tranh toàn cầu.

Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là ưu tiên hàng đầu của các doanh nghiệp công nghệ

Chuyên gia kinh tế, TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh cho biết, vấn đề không chỉ là quy mô, mà còn là chiều sâu công nghệ và khả năng tích hợp vào chuỗi giá trị toàn cầu. Việt Nam đang thiếu những doanh nghiệp có sản phẩm mang hàm lượng công nghệ cao, làm chủ được công nghệ lõi.

Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới, chi tiêu cho R&D của Việt Nam hiện chiếm chưa đến 0,5% GDP, thấp hơn đáng kể so với mức 2,5% của Hàn Quốc hay gần 2% của Trung Quốc.

Cần chiến lược “ươm mầm kỳ lân công nghệ”

Để hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam cần một hệ thống giải pháp chiến lược, từ chính sách ưu tiên đầu tư, cơ chế hỗ trợ thử nghiệm (sandbox) cho đến phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và nguồn nhân lực chất lượng cao.

Ông Nguyễn Trọng Đường, Vụ trưởng Vụ Công nghệ thông tin (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, chúng tôi đang triển khai các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam mở rộng thị trường quốc tế, đầu tư vào nghiên cứu sản phẩm công nghệ lõi và hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn, đặc biệt là từ các quỹ đầu tư quốc tế.

Ông Phạm Thanh Hưng, Phó Chủ tịch HĐQT CEN Group chia sẻ, cần tăng cường vai trò của Chính phủ với tư cách là "khách hàng chiến lược" của doanh nghiệp công nghệ nội địa. Khi Nhà nước ưu tiên sử dụng dịch vụ công nghệ Việt, đó là bàn đạp để doanh nghiệp phát triển sản phẩm, mở rộng thị trường và khẳng định thương hiệu.

Thực tế, Việt Nam không thiếu doanh nghiệp tiềm năng. Viettel đầu tư mạnh vào AI, an ninh mạng, sản phẩm viễn thông “Make in Vietnam”. FPT đẩy mạnh chuyển đổi số toàn cầu và đầu tư R&D. VinAI, VinBigData (Vingroup) bước đầu tạo dấu ấn trong trí tuệ nhân tạo và khoa học dữ liệu. Các startup như MoMo, Tiki, VNG… cũng đang bước ra thị trường khu vực.

Tuy nhiên, để những doanh nghiệp này lớn mạnh thực sự, cần chính sách đầu tư dài hạn và hành lang pháp lý thuận lợi. Quan trọng hơn, cần phát triển các trung tâm R&D, khu công nghệ cao, quỹ đầu tư mạo hiểm và đào tạo nhân lực chất lượng cao - những trụ cột không thể thiếu để hình thành hệ sinh thái công nghệ đột phá.

Việc Việt Nam đặt mục tiêu có 5 doanh nghiệp công nghệ lớn tầm quốc tế không phải là kỳ vọng viển vông. Nhưng để làm được, cần sự đồng lòng từ Chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu - đào tạo. Đó không chỉ là câu chuyện của ngành công nghệ, mà là chiến lược quốc gia trong thời đại kinh tế số.