Sở hữu trí tuệ là lá chắn để bảo vệ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

Sở hữu trí tuệ là lá chắn để bảo vệ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Ảnh: Tiến Dũng

Theo ông Đặng Ngọc Luyến - Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam, tình trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam hiện vẫn phức tạp, từ hàng giả, hàng nhái, cạnh tranh không lành mạnh, cho tới việc nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa thiếu nguồn lực để tự bảo vệ thương hiệu. Điều này đòi hỏi phải tiếp tục hoàn thiện chính sách, tăng cường hiệu quả thực thi và xây dựng cơ chế phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, giới luật sư, hiệp hội và truyền thông.

Tại Dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi dự kiến trình Quốc hội năm 2025 và có hiệu lực từ 2026, đề xuất thành lập tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ đang được xem xét là một bước đi đúng hướng. Điều này không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu thực tiễn khi số lượng tranh chấp ngày càng tăng, mà quan trọng hơn, để thiết lập một nền tư pháp hiểu đúng - hiểu sâu. Do đó, cải cách tư pháp trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ không chỉ là yêu cầu bức thiết từ thực tiễn mà còn trở thành chiến lược phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới.

Cùng chia sẻ quan điểm, luật sư Trương Anh Tú cho rằng, Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới, nơi tài sản không còn chỉ là đất đai, nhà máy, thiết bị mà là “tài sản trí tuệ” và “tài sản vô hình”. Theo ông Tú, sáng tạo không được bảo vệ - cũng chỉ là một ý tưởng chờ bị đánh cắp. Muốn bảo vệ sáng tạo, phải bảo vệ người sáng tạo. Ông Tú phân tích thêm, trong khi giá trị tài sản vô hình toàn cầu đã vượt mốc 80 nghìn tỷ USD, thì tại Việt Nam nhiều doanh nghiệp vẫn lúng túng trong việc định giá, hạch toán và khai thác. Nguyên nhân nằm ở thể chế pháp lý chưa theo kịp, khiến tài sản vô hình chưa được thừa nhận đầy đủ là tài sản có thể tài chính hóa, định giá, thế chấp hay góp vốn.

Từ tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 68-NQ/TW, ông Tú đề xuất ba trụ cột: Thứ nhất, cần công nhận quyền sở hữu trí tuệ là tài sản có thể tài chính hóa. Hai là, hình thành thị trường định giá và giao dịch tài sản trí tuệ - bao gồm trung tâm định giá quốc gia và sàn giao dịch IP và ba là, bảo vệ mạnh mẽ quyền sở hữu trí tuệ - kiện toàn tòa án chuyên trách, cơ chế thi hành án minh bạch và răn đe.

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và cạnh tranh ngày càng khốc liệt, quyền sở hữu trí tuệ trở thành một công cụ quan trọng để bảo vệ thành quả sáng tạo, đảm bảo công bằng trong kinh doanh. Tuy nhiên, thực tế, các hành vi xâm phạm kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, sáng chế vẫn diễn ra khá phổ biến.

Khẳng định kinh tế tư nhân đang đóng vai trò động lực quan trọng của quốc gia, song phải đối diện với những “cuộc chiến khốc liệt” để bảo vệ tài sản vô hình, ông Phạm Trường Giang - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Eurohouse Việt Nam - cho biết: dù Eurohouse đã nhiều lần cảnh báo, gửi văn bản, thậm chí chủ động yêu cầu giám định và có kết luận giám định khẳng định hành vi xâm phạm, song phía công ty kia vẫn cố tình sản xuất và kinh doanh sản phẩm vi phạm.

Những bất cập trong cơ chế xử lý hiện nay như: việc xử lý vi phạm phụ thuộc nhiều vào chứng cứ bắt quả tang; chế tài xử phạt hành chính còn chưa đủ sức răn đe; cơ chế phối hợp giữa cơ quan thực thi còn chồng chéo, thiếu tính chủ động. “Để khắc phục tình trạng trên, tôi cho rằng, cần nâng cao hiệu lực thực thi kết luận giám định; tăng mức xử phạt để đảm bảo tính răn đe; thiết lập cơ chế biện pháp khẩn cấp tạm thời; tăng cường vai trò phối hợp liên ngành để xử lý minh bạch, nhanh chóng. Bên cạnh đó, cần công khai minh bạch thông tin xử lý vi phạm nhằm cảnh báo, răn đe và bảo vệ doanh nghiệp tuân thủ pháp luật”, ông Giang đề xuất.

Theo Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế của VCCI - ông Đậu Anh Tuấn, vấn đề bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đang đặt ra nhiều thách thức, đòi hỏi sự quan tâm, vào cuộc của các cấp, ngành và đơn vị liên quan nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng của doanh nghiệp trong nước. “Pháp luật về sở hữu trí tuệ không chỉ bảo vệ mà còn phải thúc đẩy sự phát triển. Các doanh nghiệp, luật sư cùng tham gia tiếng nói để xây dựng thể chế, bảo vệ quyền sáng tạo. Đây không chỉ là câu chuyện pháp lý, mà còn là điều kiện để doanh nghiệp yên tâm đầu tư, hội nhập và cạnh tranh toàn cầu”, ông Tuấn chia sẻ.