Chấn chỉnh, minh bạch thị trường vàng: Mệnh lệnh không thể chậm trễ

Cuối ngày 2/6 vừa qua, giá vàng miếng SJC tại thị trường trong nước được các DN niêm yết phổ biến ở mức 115,8 triệu đồng/lượng (mua vào) và 117,8 triệu đồng/lượng (bán ra), giảm khoảng 700.000 đồng/lượng so với phiên giao dịch trước. Trong khi đó, giá vàng thế giới giao ngay theo Kitco ghi nhận khoảng 3.347 USD/ounce, tương đương 105,7 triệu đồng/lượng (theo tỉ giá quy đổi hiện hành), tức thấp hơn khoảng 12 triệu đồng/lượng so với giá vàng SJC.

Biên độ chênh lệch này giữa giá vàng trong nước và thế giới không hề là hiện tượng mới. Tháng 4 và tháng 5/2025, giá vàng trong nước có thời điểm đắt hơn giá thế giới 18 - 20 triệu đồng/lượng. Đây là mức chênh lệch bị đánh giá là phi lý, khiến thị trường rơi vào trạng thái méo mó, xuất hiện các hành vi vi phạm pháp luật như buôn lậu, trục lợi, đầu cơ, thao túng vàng để trục lợi…

Không chỉ có thế, theo các chuyên gia, việc giá vàng tăng cao, hút nguồn tiền lớn, trong ngắn hạn sẽ làm giảm giá trị của các hàng hóa, dịch vụ, kênh đầu tư khác so với vàng. Các doanh nghiệp sản xuất, bất động sản… từ đó bị lu mờ, thậm chí thua lỗ. Điều này có thể gây ra tác động khiến các doanh nghiệp hạn chế sản xuất. Tình trạng này nếu kéo dài sẽ khiến nguồn cung ít đi, dẫn đến giá thành sản phẩm tăng lên. Từ đó khiến lạm phát tăng trong dài hạn và tác động đến nền kinh tế. “Vàng không phải là một thứ gì đó quá to tát so với bất động sản hay chứng khoán, nhưng nó lại liên quan chặt chẽ đến cả tài chính, tiền tệ lẫn các yếu tố xã hội. Giá vàng phản ánh tâm lý và sức khỏe của nền kinh tế”- đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) chia sẻ quan điểm.

Vì thế, các chuyên gia đồng nhất khẳng định, trong bối cảnh nền kinh tế đang cần sự ổn định để phục hồi và phát triển, việc minh bạch hóa thị trường vàng đang là mệnh lệnh bức thiết, là việc cần phải làm ngay, hành động quyết liệt, không thể chậm trễ. “Thị trường vàng Việt Nam đang ở ngã rẽ quan trọng. Nếu tiếp tục duy trì cơ chế độc quyền và những chính sách lỗi thời, thị trường sẽ ngày càng méo mó, dễ bị thao túng và người dân sẽ là bên chịu thiệt thòi nhất, khi phải mua vàng với giá cao bất hợp lý so với thế giới. Ngược lại, nếu dũng cảm cải cách toàn diện theo hướng minh bạch, bài bản và có lộ trình rõ ràng, Việt Nam không chỉ kiểm soát được sự ổn định của thị trường vàng, mà còn có thể hình thành một hệ sinh thái tài chính lành mạnh, bền vững xoay quanh tài sản vàng - phù hợp xu thế toàn cầu và an toàn cho nền kinh tế”- Tiến sĩ Châu Đình Linh - Giảng viên khoa Quản trị kinh doanh – Trường đại học Ngân hàng TP. HCM nhấn mạnh.

Cần nhiều giải pháp cải tổ sâu rộng

Theo Tiến sỹ Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi, tình trạng chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới hiện nay là hệ quả của một thị trường thiếu cạnh tranh và kém minh bạch. Theo vị chuyên gia này, để rút ngắn khoảng cách này, cần đồng bộ nhiều giải pháp: Thứ nhất, phá thế độc quyền sản xuất vàng miếng, cho phép nhiều thương hiệu uy tín được lưu thông như ở các nước phát triển. Thứ 2, cho phép nhập khẩu nguyên liệu vàng theo quota điều tiết và sử dụng chế tài minh bạch. Thứ 3, điều tiết tỷ giá linh hoạt và phối hợp tốt giữa chính sách tiền tệ và thị trường vàng để tránh áp lực kép lên USD. Thứ 4, nâng cao vai trò của Nhà nước trong điều tiết, chứ không can thiệp giá trực tiếp, hướng đến thị trường tự điều chỉnh trên cơ sở minh bạch.

Chuyên gia tài chính Nguyễn Trí Hiếu thì cho rằng, thị trường vàng chỉ ổn định khi không còn độc quyền và phải minh bạch từ gốc. Điều này đòi hỏi không chỉ cải tổ về chính sách, mà còn phải chuẩn hóa quy trình niêm yết giá, công khai biên độ lợi nhuận và có cơ chế kết nối dữ liệu giữa doanh nghiệp với cơ quan quản lý theo thời gian thực. Vì vậy, ông kiến nghị 5 biện pháp tổng thể gồm: Phá thế độc quyền vàng miếng SJC; phát triển đồng thời thị trường vàng vật chất và phái sinh; tăng cung vàng chính thức để giảm nhập lậu; nâng cao minh bạch và giám sát doanh nghiệp kinh doanh vàng; cuối cùng là truyền thông, giáo dục tài chính để người dân hiểu đúng về rủi ro đầu tư vàng.

Ông Nguyễn Thế Hùng – Chuyên gia kinh tế có nhiều năm theo dõi thị trường vàng cũng nhắc tới giải pháp cần cấp hạn mức nhập khẩu vàng có kiểm soát cho từng doanh nghiệp, đồng thời chấm dứt tình trạng độc quyền vàng miếng bằng cách cho phép nhiều thương hiệu vàng miếng cạnh tranh trên thị trường. Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam, ông Huỳnh Trung Khánh cũng cho rằng, việc cho phép mở rộng nhập khẩu vàng nguyên liệu là cần thiết, không chỉ giúp thị trường vàng trang sức phát triển đúng tiềm năng mà còn tạo điều kiện để hàng Việt Nam tiếp cận sâu rộng hơn với thị trường quốc tế, tận dụng lợi thế về tay nghề thợ kim hoàn trong nước. TS. Đinh Thế Hiển cũng cho rằng nếu cho phép nhập khẩu vàng để sản xuất vàng miếng, vàng nhẫn một cách chính thức và trong khuôn khổ, Nhà nước không chỉ thu được thuế, mà còn tránh được thất thoát ngoại tệ. Đồng thời, người dân cũng được tiếp cận vàng với mức giá hợp lý, không phải mua cao hơn giá thế giới hàng chục triệu đồng mỗi lượng như hiện nay.

Thiết lập Sàn giao dịch vàng: Giải pháp căn cơ để thiết lập lại “luật chơi” trên thị trường vàng

Theo PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân, Giảng viên cao cấp Trường Đại học Kinh tế TP.HCM, để xử lý triệt để bài toán nguồn cung, cần xây dựng các mô hình mới như sàn giao dịch vàng hoặc hệ thống vàng tín chỉ... Đây mới là hướng đi có thể giải quyết căn cơ những tồn tại hiện nay. PGS-TS Ngô Trí Long cũng nhắc tới sàn giao dịch vàng như một trong những giải pháp khi cho rằng, nhà nước nên sớm triển khai Sở Giao dịch vàng quốc gia - một sàn giao dịch điện tử với cơ chế minh bạch, chuẩn hóa giá cả, có thể kiểm soát dòng tiền và hoạt động đầu tư vàng theo hướng văn minh. Tiến sĩ Châu Đình Linh thì khẳng định: Về trung hạn, mục tiêu lớn hơn là từng bước xây dựng một thị trường vàng hiện đại, minh bạch và có khả năng hội nhập quốc tế. Một trong những đề xuất đáng chú ý là thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia - nơi các sản phẩm như chứng chỉ vàng, vàng tài khoản hay vàng phái sinh có thể được giao dịch công khai, có chuẩn mực. Việc đa dạng hóa sản phẩm vàng tài chính sẽ giúp chuyển vàng từ tài sản cất giữ sang tài sản có thể luân chuyển, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn trong nền kinh tế.

Đặc biệt, Tiến sỹ Nguyễn Quang Huy nhấn mạnh: Đây là thời điểm chín muồi để nghiêm túc xem xét việc thành lập một Sở Giao dịch vàng chuẩn mực. Một sàn giao dịch tập trung, vận hành minh bạch và hiện đại sẽ giúp phá vỡ tình trạng giao dịch manh mún, thiếu thông tin như hiện nay. Theo đó, Sở Giao dịch vàng có thể mang lại nhiều lợi ích như giảm chênh lệch giá giữa các khu vực, hạn chế rủi ro thao túng giá, cung cấp nền tảng cho phát triển các công cụ tài chính phái sinh trên vàng, từ đó góp phần phát triển thị trường tài chính theo chiều sâu.

Tính cần thiết của việc thành lập một Sở Giao dịch vàng quốc gia đã rõ, nhưng vấn đề đang được quan tâm không kém là Sở giao dịch vàng quốc gia sẽ phải hoạt động theo mô hình như thế nào để đảm bảo sự minh bạch cho thị trường vàng cũng như sự an toàn cho nền kinh tế. Trước băn khoăn này, PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân - Đại học Kinh tế TP.HCM, cho biết, trên thế giới có nhiều loại sàn giao dịch vàng khác nhau: sàn giao dịch vàng tài khoản hoặc vàng vật chất, có giao nhận vàng hoặc hybrid, tức là có thể chỉ kinh doanh chênh lệch giá hoặc muốn nhận vàng thực tế. Theo PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân, mô hình sàn giao dịch vàng của Việt Nam nên là hybrid (mô hình lai), tức là vừa giao nhận vàng thực tế, vừa phục vụ cho nhu cầu kinh doanh chênh lệch giá. Việc lập sàn giao dịch vàng phải do Ngân hàng Nhà nước quản lý, kiểm soát thị trường, tránh tình trạng sàn vàng chui gây ra nhiều hệ lụy, gây khó cho việc quản lý chính sách tiền tệ và tỷ giá. Tuy nhiên, ông Huân nhấn mạnh rằng phải có hành lang cơ sở pháp lý cho phép lập sàn giao dịch vàng, trước mắt để có thể thành lập sàn giao dịch vàng buộc phải sửa đổi Nghị định 24 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.

Đồng tình với quan điểm này, Tiến sỹ Nguyễn Quang Huy nhấn mạnh điều kiện tiên quyết là cần một hệ thống pháp lý rõ ràng, công nghệ hiện đại, và một đội ngũ giám sát chuyên nghiệp, cần học hỏi từ các mô hình thành công như COMEX (Mỹ) hay Sàn giao dịch vàng Thượng Hải.

Đồng tình với việc xây dựng sàn vàng quốc gia vì sẽ tạo môi trường cho giao dịch lớn và đặc biệt là siết chặt kiểm soát thị trường, TS. Lê Xuân Nghĩa, nguyên Phó chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cho rằng, trước mắt Việt Nam có thể lập sàn vàng giao dịch vật chất để ổn định thị trường và minh bạch hoạt động sản xuất kinh doanh vàng. Đây là nơi để các ngân hàng, doanh nghiệp đủ điều kiện giao dịch (mua bán sỉ) và sau đó bán lẻ ra thị trường, tạo cung cầu và giá ổn định, minh bạch công khai, sau đó sẽ tiến tới sàn giao dịch chứng chỉ vàng.

Rõ ràng, từ chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư, Thủ tướng Chính phủ, sự đồng nhất của các chuyên gia, sàn giao dịch vàng quốc gia đang là một trong những bước đi căn cơ để dẹp loạn thị trường vàng. Hoàn toàn có thể kỳ vọng, một thị trường vàng vận hành theo cơ chế thị trường, ổn định và phản ánh đúng cung cầu sẽ sớm trở thành hiện thực, góp phần vào sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới.