Nguồn nhân lực chất lượng cao đang thiếu

Được đánh giá đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu ngành công nghiệp, là “linh hồn" của công nghiệp chế tạo, nhưng thời gian qua, lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Cùng với đó, "làn sóng" đổ bộ của nhiều tập đoàn nước ngoài vào Việt Nam đang diễn ra với quy mô lớn và rất nhanh, nhưng doanh trong nước vẫn chưa bắt kịp. Điều này cho thấy doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ chưa đủ lớn để có thể tham gia vào chuỗi cung ứng sản xuất toàn cầu.

Theo Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp, Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương, Việt Nam đang trong giai đoạn dân số vàng với khoảng 54% dân số ở độ tuổi lao động, trong đó lực lượng lao động rất trẻ và dồi dào. Tuy nhiên, nguồn nhân lực có trình độ kỹ thuật, có tay nghề cao hiện nay còn hạn chế cả về số lượng và trình độ, là trở ngại lớn của nhiều doanh nghiệp hoạt động trong ngành như cơ khí, chế biến chế tạo, thiết bị linh phụ kiện điện, điện tử..., đặc biệt trong bối cảnh hội nhập, cạnh tranh khi tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, cũng như nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị.

Cụ thể, các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp hỗ trợ, đặc biệt là những doanh nghiệp cần đội ngũ có tay nghề cao, thì liên quan đến tuyển dụng nguồn nhân lực đang gặp một số khó khăn. Bên cạnh đó, công nghiệp hỗ trợ thường tham gia vào việc thay đổi và cải tiến quy trình sản xuất và công nghệ, doanh nghiệp cần có những nguồn nhân lực có khả năng học hỏi và thích nghi với những thay đổi nhanh chóng. Việc tìm kiếm và duy trì những nguồn nhân lực như vậy có thể là một thách thức.

Nêu bật khó khăn, ông Phùng Anh Tuấn - Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Manutronic Việt Nam cho hay, hiện tại theo xu hướng về chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu và Việt Nam bây giờ đang là một trong những điểm đến vô cùng hấp dẫn của tất cả các doanh nghiệp và các tập đoàn trên thế giới trong xu hướng chuyển dịch này. “Tuy nhiên, ngoài những cơ hội đó thì cũng gặp phải rất nhiều thách thức. Đó là sự chuyển dịch từ những nước đang có cơ sở hạ tầng bài bản, vững chắc và có một hệ thống, kinh nghiệm trong nhiều năm khi đến Việt Nam họ sẽ đòi hỏi đáp ứng một số yếu tố theo yêu cầu, nếu như doanh nghiệp có mong muốn chuyển dịch và muốn tham gia sâu vào trong chuỗi cung ứng toàn cầu một cách sâu và rộng”- ông Phùng Anh Tuấn bày tỏ.

Từ những thách thức và cơ hội này, “bài toán” về nguồn nhân lực chất lượng cao là một yếu tố “sống còn” mà không chỉ Manutronic mà tất cả những doanh nghiệp muốn tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, chúng ta phải biết có về hệ thống, chúng ta phải có sự tích hợp toàn bộ trong chuỗi giá trị để tạo ra một sản phẩm hoàn thiện và chăm sóc khách hàng. Chính vì vậy mà nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những yếu tố hay có thể nói khác là một trong những giá trị cốt lõi có thể quyết định sự thành công và hội nhập, nắm bắt được những cơ hội trong xu thế mà chúng ta đang có được cơ hội chuyển dịch từ tất cả các tập đoàn sang Việt Nam.

Một khó khăn nữa là các chương trình đào tạo nhìn chung hiện nay vẫn đang có một khoảng “vênh” giữa xu hướng phát triển khoa học công nghệ trên thế giới và tốc độ cải tiến chương trình đào tạo tại nhà trường. Trong nhà trường, đối với cả các chương trình đào tạo kỹ sư thì cũng đang đào tạo thiên về lý thuyết và rất thiếu thời lượng chương trình thực hành tại nhà trường cũng như tại doanh nghiệp. Sinh viên mới ra trường cần rất nhiều thời gian để học việc để đáp ứng các yêu cầu về mặt chuyên môn và học kỹ năng để đáp ứng các yêu cầu về giao tiếp, đàm phán, lập kế hoạch và định hướng công việc, hướng đến kết quả đó chính là những mà giá trị mà doanh nghiệp cần nhất.

Chủ động từ doanh nghiệp và nhà trường

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đang từng bước ứng dụng tốt các thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Các doanh nghiệp không ngừng cải tiến quy trình, phương pháp quản lý, kiểm soát chất lượng để nâng cao hiệu quả sản xuất, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Các chuyên gia nhận định, để thực hiện được điều này, nhân tố con người đóng vai trò vô cùng quan trọng. Đầu tư vào nguồn nhân lực là một yếu tố phát triển bền vững đối với ngành công nghiệp hỗ trợ, đặc biệt khi doanh nghiệp đang dần chuyển từ thâm dụng lao động sang thâm dụng công nghệ.

Theo TS Võ Trí Thành - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh để thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ, bên cạnh sự nỗ lực của bản thân các doanh nghiệp, nhà quản lý cần xác định những "hạt giống có tiềm năng phát triển để từ đó có chính sách hỗ trợ tạo nên những doanh nghiệp đầu đàn. Và các doanh nghiệp đầu đàn này sẽ thu hút tạo dựng được liên kết với các doanh nghiệp và các thể chế liên quan, tạo nên một hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ bền vững. Cùng với đó, tăng cường đầu tư phát triển nguồn nhân lực, đẩy mạnh kết nối giữa các doanh ngiệp công nghiệp hỗ trợ và các cơ sở đào tạo để đảm bảo đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp trong lĩnh vực này.

Về phía Bộ Công Thương, hiện nay Cục Công nghiệp đã giao Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp triển khai các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp, trong đó có việc đào tạo nâng cao nguồn nhân lực, như chương trình đào tạo chuyên gia tư vấn, tạo ra một hệ thống chuyên gia nhằm giúp cho các doanh nghiệp tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh để giảm chi phí và nâng cao hiệu quả, chất lượng sản phẩm của doanh nghiệp.

Hiện Trung tâm đang phối hợp cùng các tổ chức quốc tế và các tập đoàn đa quốc gia như Samsung, Toyota, Tập đoàn Tài chính Quốc tế (IFC), Trung tâm Tư vấn và Giải pháp Công nghệ Việt - Hàn (VITASK), Viện Công nghệ Công nghiệp Hàn Quốc (KITECH), Đại học Công nghiệp Hà Nội, Đại học Thủy lợi, Đại học Giao thông vận tải, Đại học Bách khoa Hà Nội... để tổ chức các chương trình đào tạo.

Điển hình như chương trình đào tạo hơn 400 chuyên gia về lĩnh vực tư vấn cải tiến sản xuất, thực hiện tư vấn hiện trường tại doanh nghiệp; đào tạo 100 chuyên gia tư vấn chuyển đổi số phát triển nhà máy thông minh (thực hiện theo biên bản ghi nhớ giữa Bộ Công Thương và Samsung Việt Nam); đào tạo 200 kỹ sư khuôn mẫu chất lượng cao (thực hiện theo biên bản ghi nhớ giữa Bộ Công Thương và Samsung Việt Nam); đào tạo hơn 200 kỹ thuật viên theo Chương trình “Hỗ trợ đào tạo nâng cao kỹ năng thiết kế, lập trình gia công khuôn mẫu ứng dụng công nghệ CAD/CAM/CAE-CNC và Đo kiểm cho kỹ thuật viên trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ và công nghiệp chế biến và chế tạo” …

Những giải pháp chủ động từ phía doanh nghiệp hay nâng cao sự phối hợp giữa doanh nghiệp với cơ sở đào tạo như các vị khách mời vừa chia sẻ cũng đã cho thấy hiệu quả và hy vọng rằng sẽ tiếp tục phát huy trong phát triển nguồn nhân lực, đem lại những giá trị hữu ích cho phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ trong thời gian tới.