TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh

Phát biểu tại Hội thảo “Chính sách công nghiệp quốc gia: Một số xu hướng mới và tầm nhìn cho Việt Nam” do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức sáng 20/12, TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh đồng tình về quan điểm cần có chính sách hỗ trợ ngành công nghiệp rõ ràng hơn.

Cho rằng cần hỗ trợ ngành công nghiệp thông qua chính sách, song Viện trưởng Viện Chiến lược và thương hiệu nhấn mạnh: “Liều lượng hỗ trợ”, cách thức và thời điểm nhà nước can thiệp vào thì cần xem xét, nghiên cứu.

"Cần có sự hỗ trợ thiết thực cho các doanh nghiệp đầu đàn của dân tộc, nhưng lại phải phù hợp với cam kết quốc tế và phòng tránh lợi ích nhóm", chuyên gia nói. 

Nêu thực trạng của các chính sách đối với phát triển công nghiệp của Việt Nam, bà Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng CIEM nhấn mạnh, Việt Nam đã có tên trên bản đồ quốc tế của chuỗi sản xuất nhiều mặt hàng công nghiệp, trong đó có điện tử, dệt may, da giày,...Tư duy chính sách đối với phát triển công nghiệp đã liên tục được hoàn thiện, thể hiện trong nhiều văn bản, chủ trương, chính sách.

"Dù vậy, bên cạnh những kết quả tích cực, chúng ta cũng đang phải đối mặt với không ít vấn đề trong phát triển công nghiệp, trong đó có năng suất lao động  còn khiêm tốn, hay năng lực thích ứng với các xu hướng chuyển đổi số và chuyển đổi xanh của khu vực công nghiệp còn hạn chế so với yêu cầu thực tiễn, bà Minh chỉ ra.

Đặc biệt là trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư với trọng tâm là chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo và các lĩnh vực công nghệ cao đang có những chuyển biến nhanh chưa từng có tiền tệ.

Cuộc cách mạng này đang có những tác động nhanh, sâu rộng trên mọi mặt của lĩnh vực kinh tế - xã hội. Trong khi đó, nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, đang phải đối mặt với những thách thức lớn về biến đổi khí hậu, trong đó có những điều kiện thời tiết cực đoan, suy giảm tài nguyên thiên nhiên truyền thống, và các vấn đề an ninh phi truyền thống.

Những xu hướng trên càng phức tạp và khó lường hơn trong bối cảnh gia tăng xung đột địa chính trị và cạnh tranh chiến lược. Mô hình phát triển mới đòi hỏi phải xác định được các ngành, lĩnh vực có lợi thế cạnh tranh tĩnh và lợi thế cạnh tranh động (tức là lợi thế cạnh tranh trong dài hạn), đồng thời cũng phải gắn với cải thiện đồng thời cả năng lực đổi mới sáng tạo và năng lực độc lập, tự chủ của nền kinh tế.

Hội nhập kinh tế quốc tế vẫn là một xu hướng lớn và vẫn hạn chế việc sử dụng các công cụ chính sách thương mại truyền thống để bảo hộ cho nhập khẩu, song đây cũng là một “sức ép tích cực” để chính sách công nghiệp của các quốc gia phải có sự điều chỉnh cả về nội dung và phương thức thực hiện.

Chính sách công nghiệp không chỉ đóng vai trò định hướng phát triển các ngành kinh tế trọng điểm mà còn là công cụ đột phá để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế  bền vững và hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Nâng cao hàm lượng công nghệ và đổi mới sáng tạo

Làm rõ vấn đề này trong bài trình bày báo cáo nghiên cứu tại hội thảo, ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng Ban Nghiên cứu tổng hợp CIEM nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuyển dịch cơ cấu công nghiệp theo hướng nâng cao hàm lượng công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Đưa ra những phân tích nhằm tháo gỡ những vấn đề “cố hữu” của Việt Nam như năng suất lao động còn thấp, khả năng phát triển công nghệ hạn chế và sự phụ thuộc vào các ngành thâm dụng lao động…, ông Dương cho rằng, chính sách công nghiệp của Việt Nam cần tập trung vào việc đẩy mạnh xuất khẩu  sản phẩm có giá trị gia tăng cao, thu hút đầu tư nước ngoài chất lượng và tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp trong nước kết nối hiệu quả vào chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu

“Các giải pháp như nâng cao năng lực sản xuất, đào tạo nguồn nhân lực, cải thiện khả năng tiếp cận tài chính sẽ giúp doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, vượt qua rào cản hiện tại và dần đóng góp vào năng lực tự chủ của nền kinh tế, kể cả trong các ngành, lĩnh vực mới gắn với chuyển đổi số và chuyển đổi xanh”, chuyên gia Nguyễn Anh Dương phát biểu.

Bên cạnh đó, Chính phủ cần tăng cường các hoạt động nghiên cứu, phát triển và đổi mới sáng tạo; phát triển cơ sở hạ tầng; Cải cách thủ tục hành chính nhằm giảm thiểu thời gian và chi phí cho doanh nghiệp; Mở rộng và tham gia vào các FTA với các quốc gia có nền công nghiệp tiên tiến.

Cũng như, thu hút FDI  từ các doanh nghiệp công nghệ cao vào các lĩnh vực công nghiệp ưu tiên; Xây dựng các tiêu chuẩn phát triển công nghiệp xanh và Hỗ trợ các dự án phát triển kinh tế tuần hoàn, giảm thải và tái chế trong sản xuất,...Trưởng Ban Nghiên cứu tổng hợp CIEM cho hay.